Άγιος Νικηφόρος Φωκάς: Ένας μεγάλος στρατηγός και αυτοκράτορας – Ο απελευθερωτής της Κρήτης (Η μνήμη του είναι στις 11 Δεκεμβρίου)
Η μνήμη του εορτάζεται στις 11 Δεκεμβρίου και αποδεικνύει ότι ένας κοσμικός ηγέτης μπορεί να είναι και πιστός ακόλουθος της Βασιλείας του Θεού.
Γράφει ο Γιώργος Ν. Φουκαδάκης θεολόγος – Συγγραφέας
Ο Νικηφόρος Φωκάς γεννήθηκε το 912 μ.Χ. στην Καππαδοκία. Καταγόταν από τον οίκο των Φωκάδων που μέλη του είχαν καταλάβει υψηλά αξιώματα στην αυτοκρατορία. Ο πατέρας του ήταν ο Βάρδας Φωκάς, ένας υψηλόβαθμος στρατιωτικός. Η μητέρα του καταγόταν από μια σπουδαία οικογένεια της ανατολής, η οποία είχε εγκατασταθεί στην Καππαδοκία.
Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ζ΄ του ανέθεσε το 945 τη διοίκηση στο Θέμα των Ανατολικών και τον προήγαγε σε Δομέστικο. Ο μουσουλμάνος ηγεμόνας Σαΐφ Αλ Ντάουλα ήταν εκείνη την εποχή ο σοβαρότερος αντίπαλος της αυτοκρατορίας, καθώς κατείχε μεγάλο μέρος της Συρίας και του Ιράκ. Ο στρατηγός Νικηφόρος Φωκάς άρχισε να περιορίζει συνεχώς την κυριαρχία των Αράβων και το 957 κυρίευσε τα Άδατα και τα Σαμόσατα. Έλαβε μάλιστα το προσωνύμιο: «Ο ωχρός θάνατος των Σαρακηνών».
Η απελευθέρωση της Κρήτης από τους Άραβες
Σ’ αυτόν τον μεγάλο στρατηγό Νικηφόρο ανατέθηκε να ανακαταλάβει την Κρήτη, η οποία από το 824 είχε πέσει στα χέρια των Αράβων της Ισπανίας. Με στόλο από 308 πλοία και 50.000 στρατό κατέπλευσε προς την Κρήτη. Μαζί του είχε τον μετέπειτα Άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη, τον πνευματικό καθοδηγητή του. Είχε στείλει επιστολές σε μοναστήρια, όπως στον Κομινά και στον Όλυμπο Βιθυνίας για «εκστάσει των
χειρών» (προσευχή) ώστε να έχει επιτυχή έκβαση αυτή η δύσκολη εκστρατεία.
Ύστερα από εννεάμηνη πολιορκία του Κάστρου και μεγάλη ταλαιπωρία του στρατού του ο οποίος παρέμενε στην περιοχή του Αλμυρού δυτικά της πόλης του Χάνδακα (Ηράκλειο), στις 6 Μαρτίου 961 κυρίευσε τον Χάνδακα και κατέλαβε όλη την Κρήτη.
Η απελευθέρωση της Κρήτης από τους Σαρακηνούς Άραβες ήταν από τασημαντικότερα κατορθώματά του ως στρατιωτικός. Συνέλαβε μάλιστα τον εμίρη ΑλΑζίζ και τον έφερε στην Κωνσταντινούπολη. Απέφυγε τις τιμές ως νικητής κατά την επιστροφή του, αφού χαρακτηριζόταν από απλότητα και ταπείνωση, και έκανε έναν απλό θρίαμβο στον Ιππόδρομο. Ένα μέρος από τα λάφυρα της Κρήτης δόθηκαν στον ασκητή Αθανάσιο Αθωνίτη και με αυτά οικοδομήθηκε η πρώτη μονή του Αγίου.
Όρους η Μεγίστη Λαύρα. Ο στρατηγός Νικηφόρος πριν φύγει από την Κρήτη την οργάνωσε διοικητικά, στρατιωτικά και εκκλησιαστικά. Έδωσε εντολή να γκρεμιστούν όλα τα τζαμιά. Άφησε μάλιστα στην Κρήτη τον Άγιο Νίκωνα τον μετανοείτε και έγινε η μεγάλη επιστροφή των Κρητικών στην Εκκλησία.
Αυτοκράτορας (963-969)
Μετά τον θάνατο του αυτοκράτορα Ρωμανού Β΄, και καθώς οι διάδοχοι του θρόνου
Βασίλειος Β΄ και Κωνσταντίνος Η΄ ήταν πέντε και τριών ετών, ο στρατός το 963
ανακήρυξε τον Νικηφόρο Φωκά αυτοκράτορα. Επίσημα στέφτηκε αυτοκράτορας στις
16 Αυγούστου 963 και νυμφεύτηκε τη χήρα αυτοκράτειρα Θεοφανώ. Επανέλαβε τις
επιχειρήσεις εναντίον των Αράβων. Κατέλαβε την Κιλικία, τη Μεσοποταμία και την
Κύπρο. Συνήψε ειρήνη με τους Βουλγάρους και τον ηγεμόνα του Κιέβου.
Ως μάρτυρας
Τη νύχτα της 10 ης προς την 11 η Δεκεμβρίου του 969 δολοφονήθηκε με σκληρό τρόπο
την ώρα που κοιμόταν. Μάλλον συνωμότησαν η Θεοφανώ και ο ανιψιός του Ιωάννης
Τσιμισκής, ο οποίος και τον διαδέχθηκε στον θρόνο.
Όταν μπήκαν οι συνωμότες στοδωμάτιό του και είδαν ότι δεν βρίσκεται στο κρεβάτι του, νόμισαν ότι είχε προδοθείτο σχέδιό τους. Τελικά τον βρήκαν να κοιμάται στο πάτωμα, μια ασκητική συνήθειά
του την οποία εφάρμοζε ως στρατιωτικός. Όταν μάλιστα ο ταξίαρχός του Λέων Βαλάντης του κατάφερε δυνατό χτύπημα με το ξίφος, ο Νικηφόρος ξύπνησε.
Του προκάλεσε και δεύτερο χτύπημα στο πρόσωπο. Ο αυτοκράτορας Νικηφόρος έστρεψε
τις ελπίδες του στην Παναγία που τόσο ευλαβείτο. Με το όνομα της Παναγίας στα
χείλη του, άφησε την τελευταία του πνοή.
Οι πιστοί φρουροί του έφτασαν αργά και είδαν το αποκεφαλισμένο σώμα του. Το σώμα του το είχαν πετάξει από το παράθυρο στην αυλή και έμεινε εκεί την υπόλοιπη μέρα. Μόλις βράδιασε, κάποιοι από τους υπηρέτες του το πήραν και το έβαλαν σε σαρκοφάγο στο νεκροταφείο των βασιλέων
στον ναό των Αγίων Αποστόλων.
Ο Άγιος Νικηφόρος Φωκάς είχε εκφράσει την επιθυμία του να πάει στη Μεγίστη
Λαύρα του Αγίου Όρους για να γίνει μοναχός κοντά στον Άγιο Αθανάσιο τον
Αθωνίτη. Κάτω από το αυτοκρατορικό του ένδυμα φορούσε το μοναχικό ράσο.
Είχε ζητήσει από τον πατριάρχη Κωνσταντινούπολης να τιμηθούν ως άγιοι της εκκλησίας όλοι οι στρατιώτες που είχαν πέσει στα πεδία των μαχών με τους μουσουλμάνους.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει πλέον ανακηρύξει την αγιότητά του. Άλλωστε όλη η ζωή
του και το τέλος του ήταν μαρτυρικό. Ο Άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης έγραψε για τον
Άγιο Νικηφόρο Φωκά ότι «ξεπέρασε τους μοναχούς των ορέων με τις αγρυπνίες του,
τις συνεχείς γονυκλισίες και τη σωφροσύνη του»!
