Η ιστορία της θαυματουργού εικόνας του Άξιον Εστί: της Ιεράς Μονής Παντοκράτορος στο Άγιον Όρος
ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ. Η ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΣ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
Για 8 η φορά έρχεται στην Αθήνα (3-15 Μαΐου 2023) από το Άγιον Όρος στον κόσμο!
Γραφεί για το greekaffair ο Θεολόγος και συγγραφέας Γιώργος Φουκαδάκης
Η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας Άξιον Εστί φεύγει για 8 η φορά στην ιστορία της από το Άγιον Όρος και έρχεται στον κόσμο (Μητρόπολη Αθήνας) για προσκύνηση και ευλογία!
Η εικόνα του Άθω Άξιον Εστί (Καρυώτισσα ή Πρωταΐτισσα) παραμένει στο περίφημο Πρωτάτο, το παλλάδιο του Αγίου Όρους, στις Καρυές, στο Ιερό βήμα του ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην καρδιά της Αθωνικής πρωτεύουσας, και αποτελεί το επίκεντρο της αποδιδόμενης τιμής στην Κυρία Θεοτόκο από τους Αγιορείτες μοναχούς και τους προσκυνητές.
Η εικόνα του Άξιον Εστί, δεξιοκρατούσα Θεοτόκος, με διαστάσεις 70,5Χ44 εκ., ανήκει στον τύπο της Ελεούσας (όπως η Παναγία του Κύκκου στην Κύπρο μία από τις τρεις εικόνες που αγιογράφησε ο
Ευαγγελιστής Λουκάς και ευλόγησε η Θεοτόκος). Αγιογραφήθηκε πιθανότατα στην Κωνσταντινούπολη πριν το 982 μ.Χ., ενώ το 1836 προστέθηκε το αργυρό πουκάμισό της (96Χ67 εκ) που φιλοτεχνήθηκε στη Μονή Βατοπεδίου.
Ενώπιον της εικόνας, κάνοντας τρεις μετάνοιες και τον σταυρό τους οι Καθηγούμενοι των 20 μονών, στις 3 Οκτωβρίου 1913, υπέγραψαν το ψήφισμα της αιώνιας Ένωσης του Αγίου Όρους με τη Μητέρα Ελλάδα.
Η έξοδος του Άξιον Εστί από το Άγιον Όρος γίνεται με τιμές αρχηγού κράτους και έγινε έως σήμερα 7 φορές:
1. Στην Αθήνα, στον ναό του Αγίου Ελευθερίου και στον Πειραιά, τον Απρίλιο του 1963, κατά τον εορτασμό της Χιλιετηρίδας του Αγίου Όρους.
2. Στη Θεσσαλονίκη, τον Οκτώβριο του 1985, για τα 2300 χρόνια της συμπρωτεύουσας, κατά τον συνεορτασμό του Αγίου Δημητρίου με τη Θεοτόκο.
3. Στην Αθήνα, στον μητροπολιτικό ναό Αθηνών, τον Νοέμβριο του 1987, κατά την επίσημη επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη Δημητρίου.
4. Στην Κύπρο, τον Οκτώβριο του 1994.
5. Στην Αθήνα, στον ναό του Αγίου Παντελεήμονα, μετά τον μεγάλο σεισμό του Σεπτεμβρίου του 1999, προς πνευματική και υλική ενίσχυση των σεισμόπληκτων. Η στέγασή τους θα γινόταν σε οικισμό που θα έφερνε το όνομα Άξιον Εστί.
6. Στη Θεσσαλονίκη, στον ναό του Αγίου Δημητρίου, τον Οκτώβριο του 2012, για τις εκδηλώσεις στο πλαίσιο του εορτασμού των 100 χρόνων από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.
7. Στην Κομοτηνή, το 2022, προς παραμυθία και εμψύχωση των ακριτών της Θράκης αλλά και όλων των Ελλήνων. Την εικόνα υποδέχθηκε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.
Η ιστορία του Άξιον Εστί
Στη Σκήτη του Πρωτάτου, κοντά στις Καρυές, σε τόπο της Ιεράς Μονής Παντοκράτορος, είναι ένας μεγάλος λάκκος ο οποίος έχει διάφορα Κελιά. Σε ένα από τα κελιά αυτά, το οποίο τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου, κατοικούσε ένας ενάρετος ιερομόναχος Γέροντας με έναν υποτακτικό. Σ’ αυτή τη Σκήτη, υπήρχε η συνήθεια να γίνεται αγρυπνία κάθε Κυριακή. Την εσπέρα ενός Σαββάτου ο Γέροντας
θέλησε να πάει στην αγρυπνία και λέγει στον υποτακτικό του: “Τέκνο, εγώ, ως συνήθως, θα πάω στην αγρυπνία. Εσύ μείνε στο Κελί και όπως μπορείς διάβασε την ακολουθία σου”. Και έτσι έφυγε.
Αφού πέρασε η εσπέρα, κάποιος χτυπά την πόρτα του Κελιού. Ο μοναχός έσπευσε και την άνοιξε. Είδε ένα ξένο μοναχό, άγνωστο του, ο οποίος μπήκε μέσα στο Κελί και παρέμεινε όλη τη νύχτα. Κατά την ώρα του Όρθρου, είχαν σηκωθεί και έψαλλαν και οι δυο την ακολουθία. Όταν όμως έφτασαν στην «Τιμιωτέραν», ο μοναχός του Κελιού έψαλε μόνο την «Τιμιωτέρα των Χερουβείμ» έως το τέλος, τον συνηθισμένο δηλαδή παλαιό ύμνο του Αγίου Κοσμά του ποιητή.
Ο ξένος όμως εκείνος μοναχός, κάνοντας άλλη αρχή του ύμνου έψαλε ως εξής: Ἂξιον ἐστίν ὡς ἀληθῶς, μακαρίζειν σέ τήν Θεοτόκον, τήν Ἀειμακάριστον καί Παναμώμητον, καί Μητέρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν». Έπειτα πρόσθεσε και την «Τιμιωτέραν» έως το τέλος.
Ακούγοντας δε αυτά ο μοναχός του Κελιού θαύμασε και λέγει προς τον εμφανισθέντα ξένο: «Εμείς ψάλλουμε μόνο την ¨Τιμιωτέραν¨, το δε ¨Ἂξιον ἐστίν¨ ουδέποτε ακούσαμε, ούτε εμείς ούτε οι προηγούμενοι από εμάς. Αλλά σε παρακαλώ, κάνε αγάπη, και γράψε και σε μένα τον ύμνο αυτό για να τον ψάλλω και εγώ στη Θεοτόκο».
Αυτός δε αποκρίθηκε: «Φέρε μου μελάνι και χαρτί για να τον γράψω». Ο μοναχός του Κελιού του λέγει: «Δεν έχω μελάνι και χαρτί για να τον γράψω». Ο εμφανιζόμενος ξένος του είπε: «Φέρε μου μίαν πλάκα».
Ο υποτακτικός μοναχός, τρέχοντας, βρήκε πλάκα και του την έφερε. Λαμβάνοντάς την ο ξένος, έγραψε πάνω σε αυτή με το δάχτυλό του τον παραπάνω ύμνο το «Άξιον εστί». Και, ω του θαύματος! Τόσο βαθιά χαράχτηκαν τα γράμματα πάνω στη σκληρή πλάκα σαν να γράφτηκαν πάνω σε απαλότατο πηλό. Έπειτα λέγει στον αδελφό: «Από τη σήμερον και στο εξής, έτσι να ψάλλετε και εσείς και όλοι οι Ορθόδοξοι». Και αφού είπε αυτά έγινε άφαντος, γιατί ήταν Άγιος Άγγελος, απεσταλμένος από τον Θεό για να αποκαλύψει αυτό τον Αγγελικό ύμνο, τον πρέποντα στη Μητέρα του Θεού. Μάλλον δε ήταν ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, όπως ειπώθηκε πρωτύτερα.
Όταν επέστρεψε ο Γέροντας από την αγρυπνία και μπήκε στο Κελί, ο υποτακτικός του άρχισε να ψάλλει το “Άξιον εστί” καθώς ο Άγγελος του παράγγειλε. Και ακολούθως του δείχνει την αναφερόμενη πλάκα με τα χαραγμένα από τον Άγγελο γράμματα.
Ο Γέροντας του Κελιού ακούγοντας και βλέποντας αυτά έμεινε εκστατικός γι’ αυτό το θαύμα. Και λαμβάνοντας και οι δυο την αγγελοχαράκτη εκείνη πλάκα πήγαν στο Πρωτάτο δείχνοντάς την στον Πρώτο του Αγίου Όρους και στους άλλους Γέροντες της ιεράς σύναξης και τους διηγήθηκαν τα γενόμενα. Αφού δόξασαν ομοφώνως τον Θεό και την Κυρία μας Θεοτόκο για το παράδοξο αυτό, αμέσως απέστειλαν την πλάκα στην Κωνσταντινούπολη προς τον Πατριάρχη και τον Βασιλέα, σημειώνοντας
προς αυτούς σε γράμμα και όλη την υπόθεση του απίστευτου γεγονότος.
Από τότε και ύστερα ο αγγελικός αυτός ύμνος διαδόθηκε σε όλη την οικουμένη για να ψέλνεται στη Θεομήτορα από όλους τους Ορθοδόξους.
Η αγία εικόνα της Θεοτόκου, η ευρισκομένη στην εκκλησία του Κελιού εκείνου στο οποίο έγινε αυτό το θαύμα, μεταφέρθηκε από τους πατέρες του Αγίου Όρους στην εκκλησία του Πρωτάτου και σε αυτή βρίσκεται έως σήμερα ενθρονισμένη επάνω στο ιερό σύνθρονο εντός του Αγίου Βήματος.
Το Κελί εκείνο έλαβε την επωνυμία, «Άξιονεστί».
Ο λάκος στον οποίο βρίσκεται το κελί ονομάζεται από όλους έως σήμερα «Άδειν», που σημαίνει ψάλλειν, για το ότι εψάλη για πρώτη φορά σε αυτό ο αγγελικός αυτός ύμνος.
Το ότι το θαύμα αυτό είναι πολύ παλαιό και ο Άγγελος που φάνηκε ήταν ο Αρχάγγελος Γαβριήλ μαρτυρείται από όσα γράφονται στα τυπωμένα Μηναία κατά την 11η του μηνός Ιουνίου του 982 μ.Χ. («Τη αυτή ημέρα η Σύναξις του Αρχαγγέλου Γαβριήλ, εν τω Άδειν»).
Οι τότε πατέρες τελούσαν σύναξη και λειτουργία κάθε έτος στον λάκκο του Άδειν, εις μνήμη του θαύματος, τιμώντας και δοξάζοντας τον Αρχάγγελο Γαβριήλ, ο οποίος από την αρχή έως το τέλος στάλθηκε από τον Θεό, και είναι ο ένθεος υμνολόγος της Θεοτόκου.
Υπηρέτησε στο να αποκαλύψει τον όντως Θεομητορικόν αυτόν ύμνο.
Παλαιότερα, ο Δεσπότης των όλων Θεός έδωσε τις Δέκα Εντολές στους Εβραίους, γραμμένες με το δικό του δάχτυλο πάνω σε δυο λίθινες πλάκες. Τώρα ο Άρχοντας των Αγγέλων του Θεού Γαβριήλ έδωσε σε όλους τους Ορθοδόξους τον πλέον γλυκύτερο και μουσικότερο ύμνο της Μητέρας του Θεού, γραμμένο σε λίθινη πλάκα με το αρχαγγελικό του δάχτυλο.
Τη Δευτέρα του Πάσχα, μετά τη Θεία Λειτουργία στο ναό του Πρωτάτου όπου
φυλάσσεται η εικόνα του Άξιον Εστί, γίνεται λιτανεία στις Καρυές, στα διάφορα
Κελιά και στη μονή Κουτλουμουσίου. Σε κάθε Κελί διαβάζεται Ευαγγέλιο, ψέλνεται
το τροπάριο του Αγίου στο όνομα του οποίου τιμάται το κελί, και προσφέρεται άρτος,
τυρί, κρασί.
Ο ναός του Πρωτάτου ονομάζεται έτσι από το αξίωμα του Πρώτου
(Πρωτεπιστάτης) και είναι ο αρχαιότερος ναός από όλα τα Καθολικά στο Άγιο Όρος.
Κτίστηκε στις Καρυές το πιθανότερο στο πρώτο μισό του 10ου αιώνα. Ανήκει στον
τύπο της τρίκλιτης Βασιλικής, με τετράγωνο σχήμα στην κάτοψη και με
υπερυψωμένη τη μεσαία στέγη. Οι τοιχογραφίες του Πρωτάτου είναι έργο του
περίφημου ζωγράφου Μανουήλ Πανσέληνου, του κυριότερου εκπροσώπου της
Μακεδονικής Σχολή Σχολής, στις αρχές του 14ου αιώνα. Το 1982, εορτάστηκε στο
Πρωτάτο του Αγίου Όρους με επισημότητα από την Ιερά Κοινότητα η χιλιετηρίδα
από τη θαυματουργική εμφάνιση του Αρχαγγέλου Γαβριήλ.
Η προφητεία του Αρχαγγέλου Γαβριήλ που είπε ότι θα ψάλλουν τον ύμνο αυτό όλοι
οι Ορθόδοξοι, εκπληρώθηκε. Είναι πλέον τόσο γνωστός και τόσο αγαπητός ο
αγγελοσύνθετος αυτός ύμνος σε όλους τους Ορθοδόξους ώστε ακόμα και αυτά τα
μικρά παιδιά των Χριστιανών τον γνωρίζουν και τον ψέλνουν, προς δόξα της
Θεοτόκου. Με τις άγιες πρεσβείες της Θεοτόκου, να αξιωθούμε της Βασιλείας του
Θεού. Αμήν.
