Έτσι όπως γνώρισα τον Γέροντα Εφραίμ Δίκαιο της Σκήτης του Αγίου Ανδρέα Αγ. Όρους (Β΄μέρος) 

 

 

Ο Θεολόγος και συγγραφέας Γιώργος Φουκαδάκης γραφεί στο greekaffair τις προσωπικές του εμπειρίες, πώς γνώρισε και έζησε από κοντά ο ίδιος  τον Γέροντα Εφραίμ της Σκήτης του Αγίου Ανδρέα

 

Διαβάστε τη συνέχεια από το (Α’ μέρος) 

 

Στη Σκήτη των Αγίου Ανδρέου και Αγίου Αντωνίου

 

To 2001, τη Μεγάλη Δευτέρα, είχαμε μείνει για ένα βράδυ στη μονή Κουτλουμουσίου με το Χαράλαμπο. Σχεδιάζαμε να πάμε την επόμενη ημέρα στο Βατοπέδι και να μεταβούμε στη συνέχεια στη μονή Φιλοθέου για να δούμε τον Γέροντα.

Βρισκόμουν στο κελί μας στη μονή, όταν ήλθε ο Χαράλαμπος αναστατωμένος: «Ο Γέροντας Εφραίμ, μου είπαν στις Καρυές, είναι στη Σκήτη του Αγίου Ανδρέα και έφυγε από τη Φιλοθέου!» Τα έχασα. Ήξερα ότι δε φεύγουν οι μοναχοί εύκολα από τη μονή της μετανοίας τους.

Φύγαμε αμέσως, τρέχοντας, για τη Σκήτη στις Καρυές.

Βρήκαμε τον Γέροντα Εφραίμ να είναι στον χώρο πλάι του ναού του Αγίου Ανδρέα, καθώς πηγαίνουμε προς το πρώτο αρχονταρίκι της Σκήτης, να μαζεύει κάποιες μικρές πέτρες και να σκαλίζει λουλούδια. Τον βοηθήσαμε και μεταφέραμε με ένα καρότσι πέτρες σε ένα χώρο δεξιά προς το αρχονταρίκι στο πίσω
μέρος του κεντρικού ναού.

Ο Γέροντας είχε εκείνο το διάστημα ένα πολύ δυνατό βήχα. Αυτό συνεχιζόταν και κατά τη διάρκεια των ακολουθιών. Η Σκήτη και οι Καρυές έχουν πολλή υγρασία, αρκετά βαρύ κλίμα. Η Σκήτη ήταν ερειπωμένη.
Κάποια κτήρια είχαν πέσει.

Έμενε μόνο ένας πολύ ηλικιωμένος μοναχός, ο πατέρας Ανδρέας, τον οποίο στη συνέχεια φρόντισε η συνοδεία του Γέροντα Εφραίμ που είχε έλθει από τη μονή Φιλοθέου. Ο μοναχός ήταν πολύ χαρούμενος για το ότι επανδρώθηκε η Σκήτη και για την αγάπη που του πρόσφεραν οι μοναχοί.

 

Την πρώτη φορά που τον συναντήσαμε στη Σκήτη του Αγίου Ανδρέα μου φάνηκε πως ήταν πολύ λυπημένος. Είχε αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη Φιλοθέου, τη μονή της μετανοίας του, με κάποιους μοναχούς της αδελφότητας.

Δεν ήθελε «να βάλει το μαχαίρι στη γροθιά».

Προτίμησε να φύγει από τη Μονή, να ταλαιπωρηθεί, να περιπλανηθεί για λίγο μέχρι να τον διορίσουν από τη μονή Βατοπεδίου, στην οποία ανήκει η Σκήτη, Δικαίο της Σκήτης του Αγίου Ανδρέα. «Θα ήθελα να πάω να ζήσω με τον Γέροντά μου Εφραίμ στην Αριζόνα», μας έλεγε (Ήταν πνευματικό τέκνο του Οσίου Εφραίμ της Αριζόνας και πνευματικός εγγονός του Αγίου Ιωσήφ του Ησυχαστή).

Το σχέδιο του Θεού, όμως, ήταν να μείνει στην πρωτεύουσα του Αγίου Όρους, στη Σκήτη του Αγίου Ανδρέα για να βοηθήσει χιλιάδες ψυχές. Εκεί χωρούσαν όλοι. Στην αρχή ήταν πολύ απλά, δεν υπήρχε μεγάλη άνεση, μέναμε όλοι μαζί σε τεράστιους θαλάμους. Κανένα όμως δεν πείραζε. Κανένας δεν έφευγε από εκεί χωρίς φιλοξενία. Χωρούσαν όλοι εκεί.

Συνέχισε να εξομολογεί.

«Εξομολογούσε ακατάπαυστα». Πάντα τον περίμενε πολύς κόσμος έξω από τον ναό που εξομολογούσε. Με τον ερχομό του στη Σκήτη, εξομολογούσε σε ένα ναό μετά την κεντρική είσοδο αριστερά στον επάνω όροφο και αργότερα στον ναό κάτω από το πρώτο αρχονταρίκι στο βάθος της Σκήτης. Όσο πέρναγαν τα χρόνια, αυξάνονταν περισσότερο οι προσκυνητές στη Σκήτη του Αγίου
Ανδρέα.

Αυτή την πρώτη φορά μας στη Σκήτη, το 2001, μας φιλοξένησε στα μικρά κελιά των μοναχών που είχαν ένα ή δυο κρεβάτια, ένα τραπεζάκι και μια καρέκλα. Άρχισε να επισκευάζει τη Σκήτη. Χάρηκα πολύ που είδα αρκετούς μοναχούς από την Μονή Φιλοθέου που τον ακολούθησαν. Θυμάμαι τον πατέρα Φιλόθεο τον Άγγλο που μέχρι και σήμερα συναντώ, με την ωραία του φωνή ως λειτουργός του Υψίστου και τον
πατέρα Πρόδρομο, τον πιστό ακόλουθό του. Κάποιοι μου είπαν: «Όπου και να πήγαινε ο Γέροντας θα τον ακολουθούσαμε».

Στο υπόγειο της Σκήτης, κάτω από το πρώτο αρχονταρίκι, λειτούργησε η πρώτη Τράπεζα της Σκήτης και προσέφεραν και το πρωινό. Μαζευόμασταν όλοι, οι μοναχοί και προσκυνητές, στην αρχή που είχε
έλθει η αδελφότητα από τη Φιλοθέου. Ήμασταν πολύ λίγοι, χωράγαμε στον
εσωτερικό χώρο όλοι. Καθόμουνα απέναντι του για να τον ακούω καλύτερα.

Ο Γέροντας μας έκανε τις θεόπνευστες αναλύσεις του. (Πολλές φορές, και αργότερα,
συνέχιζε τις αναλύσεις του πάνω στα κείμενα που διαβάζονταν στην Τράπεζα ή πάνω σε γεγονότα της ημέρας. Διέκοπτε τον αναγνώστη για να δώσει κάποιες διευκρινίσεις
στα όσα ακούγονταν, για να μας ωφελήσει με τον λόγο του).

«Ο Ιούδας πριν γίνει μαθητής του Κυρίου, έλεγε, σκότωσε έναν αδελφό του και
παντρεύτηκε τη μητέρα του. Ο Κύριος του έδωσε το ταμείο των μαθητών, δείχνοντάς
του την εμπιστοσύνη του. Ο Ιούδας όμως έκλεβε το ταμείο. Και, όταν θέλησε ο Θεός
να τον κάνει να αποφύγει την αυτοχειρία λυγίζοντας τη συκιά πάνω στην οποία
κρεμάστηκε, ο προδότης μαθητής λύγισε τα πόδια του και αυτοκτόνησε. Είχε
προδώσει τον Δάσκαλό του για τριάκοντα αργύρια, τα οποία ήταν ένα ευτελές
ποσό… Ο δίκαιος Συμεών είναι μια μεγάλη μορφή της Εκκλησίας μας. Στα κείμενα
αναφέρεται ότι μόνο δύο πήραν στην αγκαλιά τους τον Χριστό μας: η Παναγία και ο
δίκαιος Συμεών».

Έτρεφε μεγάλη αγάπη στον Άγιο Αθανάσιο τον Γ΄, τον Πατελάρο, από την Αξό
Ρεθύμνου. Ερχόταν αρκετές φορές στην Κρήτη για το μνημόσυνό του στις 2 Μαΐου.
Είχε εκθρονιστεί από Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης και ήρθε στη σημερινή Σκήτη
του Αγίου Ανδρέα την οποία μεγάλωσε με προσωπική εργασία και θεωρείται
κτήτοράς της. Τον πρώτο καιρό θυμάμαι στεκόμασταν με τον Γέροντα Εφραίμ έξω
από ένα μνημείο προς τιμήν του Αγίου Αθανασίου, απέναντι από την είσοδο του ναού
του Αγίου Ανδρέα. Μας έδειξε το μνημείο και την απεικόνιση του προσώπου του
Αγίου και μας είπε χωρίς να έχει τώρα κάποια στενοχώρια: «Σε αυτόν τον χώρο
έρχονται όσοι έχουν εξαναγκαστεί να παραιτηθούν από τα αξιώματά τους, όσοι έχουν
διωχθεί», και μας μίλαγε με ενθουσιασμό για τον Άγιο Αθανάσιο τον Γ΄. «Θα
κατέβουμε στην Κρήτη στο μνημόσυνό του και φέτος», μου έλεγε.

Στη Σκήτη του Αγίου Ανδρέα αρχίσαμε πάλι να τον συναντάμε σταθερά. Δεν ήταν
όμως όπως πριν στη Φιλοθέου όπου υπήρχε ένας μικρός αριθμός προσκυνητών. Ο
κόσμος τώρα συνεχώς αυξανόταν. Ο Γέροντας ως Δικαίος της Σκήτης είχε δώσει την
εντολή όλοι οι προσκυνητές που ζητάνε φιλοξενία να φιλοξενούνται στη Σκήτη.
Επιτελούσαν ένα πολύ δύσκολο αλλά θεάρεστο έργο. Με αυτόν τον τρόπο, τη
φιλοξενία, ο Αβραάμ είχε φιλοξενήσει τους τρεις Αγγέλους (προτύπωση της Αγίας
Τριάδας).

Θυμάμαι μετά το Πάσχα του 2003 (27 Απριλίου) που επισκέφτηκε τη Σκήτη μαζί με
ένα μοναχό της Σιμωνόπετρας ο διευθυντής του σχολείου που πολλοί μαθητές του
είχαν σκοτωθεί στο δυστύχημα με το λεωφορείο στα Τέμπη πριν δυο εβδομάδες.

 

Είχαν έρθει για να προσκυνήσουν και να λάβουν κάποια στήριξη από τον Γέροντα. Ο
Γέροντας συνομίλησε εγκάρδια με τον διευθυντή. Άκουσα τον μοναχό από τη
Σιμωνόπετρα να λέει στο Γέροντα Εφραίμ: «Εσείς εδώ κάνετε μεγάλο έργο, όλους
τους φιλοξενείτε. Εμείς δεν μπορούμε».

 

Μια άλλη φορά περιμέναμε να εξομολογηθούμε στο Γέροντα, που τότε
εξομολογούσε στο εκκλησάκι κάτω από το πρώτο αρχονταρίκι. Ένας προσκυνητής
που περίμενε στη σειρά για να εξομολογηθεί στον Γέροντα Εφραίμ ήταν πολύ
νευρικός και είχε μια επιθετική συμπεριφορά προς όλους, ιδίως προς κάποιους που
ήταν δίπλα του. Ήρθε η σειρά του και πέρασε στο ναό, πριν από μας.

Αφού τέλειωσε την εξομολόγησή του, βγήκε έξω. Ήταν όμως ένας άλλος άνθρωπος! Μου έκανε
μεγάλη εντύπωση. Ρώτησα με απορία τον φίλο μου Ευτύχη: «Μα είναι αυτός που
προηγουμένως ήταν εδώ έξω και δημιουργούσε κάποια θέματα;» Μου επιβεβαίωσε
ότι αυτός ήταν. Μάλιστα σε λίγο επέστρεψε πάλι εκεί πιο ήρεμος. Είχε φορέσει και
μια μαύρη μπλούζα, ετοιμαζόμενος για το δικό του αγώνα. Ήταν η ευλογία από το
Μυστήριο της Εξομολόγησης αλλά και η δύναμη της προσευχής του Γέροντα. Αυτό
το αισθανόμασταν όλοι μετά τη δική μας εξομολόγηση. Οι συμβουλές που μας έδινε
εισχωρούσαν μέσα μας και γινόταν κτήμα μας.

Είναι αλήθεια ότι σε σημαντικές αποφάσεις της ζωής μου τον συμβουλεύτηκα και
έκανα υπακοή στον θεόπνευστο λόγο του. Στην ηλικία των τριάντα χρόνων ήθελα να
αποφασίσω αν θα έμενα για πάντα στην Αθήνα ή αν θα έφευγα οριστικά και να
έπαιρνα μετάθεση για την Κρήτη. Ήθελα να γνωρίσω τη δική του άποψη. «Γέροντα,
έχω το δίλημμα να μείνω μόνιμα στην Αθήνα ή να πάω στην Κρήτη; Θέλω να πάρω
μια οριστική απόφαση. Θα ήθελα να μου πείτε όχι απλώς τη γνώμη σας, αλλά ποιο
είναι το θέλημα του Θεού για μένα;» Ο Γέροντας προσευχήθηκε για λίγο, άλλωστε
προσευχόταν αδιαλείπτως, και μου απάντησε αμέσως: «Να πας στην Κρήτη, για
πολλούς λόγους»!

Πολλές φορές που με συναντούσε μου έλεγε. «Κρητικέ, τι κάνεις; Τι κάνει η
Κρήτη;», με αγκάλιαζε και μου χτυπούσε χαρούμενος το χέρι του δυνατά στο κεφάλι
μου.

Σε μια επίσκεψή μου στη Σκήτη του Αγίου Ανδρέα την εβδομάδα της Διακαινησίμου
μας έκανε τραπέζι με μεγάλα ωραία ψάρια. «Είναι μνημόσυνο για τον πατέρα μου»,
μου είπε.

 

Είχα αναγκαστεί ως υπεύθυνος τμήματος να σβήσω κάποιες απουσίες σε μια
μαθήτρια στο Λύκειο της Αθήνας που δίδασκα για να μη μείνει στην ίδια τάξη και
είχα κάποια αμφιβολία αν αυτό που έκανα ήταν σωστό. Τον ρώτησα, λοιπόν. «Πολύ
καλά έκανες που χάρισες τις απουσίες. Και εγώ το ίδιο θα έκανα». Είχε μεγάλη
αγωνία, αγάπη και ενδιαφέρον για τους μαθητές μας. Μας ρωτούσε για τα σχολεία.
Μας έδινε συμβουλές πώς να φερόμαστε στα παιδιά.

 

Το 2004 τις ημέρες του Πάσχα τον είχα πάλι επισκεφτεί. Του μετέφερα για μια
μεγάλη αδικία που είχε υποστεί ο πατέρας μου από μια μεγάλη αντιπροσωπεία
λεωφορείων της Αθήνας. Ήθελα να τον συμβουλευτώ. Μου είπε τότε: «Εσύ να
προσέξεις να μη μισήσεις τους ανθρώπους! Όσο μεγάλο κακό και αν σου έκαναν».
Τελικά, κάνοντας υπακοή σ’ αυτό και με τις προσευχές του, όλα τακτοποιήθηκαν.

«Γέροντα, μου λένε διάφοροι ότι είμαι καλός». Και ο Γέροντας μου απάντησε:
«Είναι καλοί άνθρωποι, για αυτό σε βλέπουνε καλό».

Όταν είχα πάρει το πρώτο μου αυτοκίνητο ως νεοδιόριστος εκπαιδευτικός, το οποίο
μάλιστα ήταν αρκετά ακριβό θέλοντας να έχω μεγαλύτερη ασφάλεια λόγω των
πολλών μετακινήσεων που έκανα, αισθανόμουν μετά κάπως άβολα. Το συζήτησα
μαζί του νομίζοντας ότι θα με μάλωνε. Μου είπε: «Ο Θεός επιτρέπει σε κάποιους
ανθρώπους να πηγαίνουνε με αυτοκίνητο, ενώ σε κάποιους άλλους να πηγαίνουν με
ποδήλατο».

Σε μια συνάντησή μας μετά την είσοδο της Σκήτης, με αγκάλιασε (όπως έκανε πάντα)
και χαρούμενος μου είπε: «Πω! Πω! Πω!» και με χτύπησε με το χέρι του δυνατά στο
κεφάλι μου. (Μια άλλη φορά που του είπα για ένα μικρό πειρασμό μου μέσα στη
Σκήτη, μου είπε πάλι: «Πω! Πω!», αλλά αυτή τη φορά λυπήθηκε για το γεγονός).

 

«Πώς είναι η υγεία σου;», με ρώτησε μια άλλη φορά. Μου έκανε εντύπωση η
ερώτησή του καθώς δεν είχα κάποιο πρόβλημα με την υγεία μου. «Και εγώ τώρα
είμαι καλά», μου είπε.

 

Κάθε Δευτέρα του Πάσχα γίνεται η λιτανεία της Ιεράς εικόνας του Άξιον Εστί από
τον ναό του Πρωτάτου προς τα κελιά των Καρυών και τη Σκήτη του Αγίου Ανδρέα.
Εμείς ακολουθούσαμε την Εικόνα σε όλη της διαδρομή και κάποια στιγμή σηκώναμε
την εικόνα για να λάβουμε ευλογία. Ήταν εντυπωσιακό το πως υποδεχόταν την
εικόνα της Θεοτόκου στην είσοδο της Σκήτης. Πόσο χαρούμενος ήταν! Η εικόνα
μεταφερόταν στον κεντρικό ναό του Αγίου Ανδρέα, όπου διάβαζε ο Γέροντας ένα ή
δύο αποσπάσματα από το Ευαγγέλιο και γινόταν δέηση. Ακουγόταν δυνατά και
χαρούμενα από τον Γέροντα το «Χριστός Ανέστη!»

 

Μια άλλη φορά μου είπε μετά την εξομολόγηση: «Να μάθεις να ψάλλεις». Εγώ
απόρησα. Αλλά εκείνος συνέχισε: «Ναι, έχεις ωραία φωνή». Ρώτησα μετά ένα φίλο
που τον συνάντησε μετά από μένα, νομίζοντας ότι το έλεγε αυτό σε όλους. Μου είπε
ότι δεν του είπε κάτι σχετικό.

 

Φεύγοντας κάποια φορά από τη Δάφνη με το καραβάκι για να επιστρέψουμε στην
Ουρανούπολη, έξω στον κόσμο, συνάντησα ξαφνικά τον πατέρα Πρόδρομο, τον
υποτακτικό του Γέροντα. Γνώριζε για την αγάπη μου στον Γέροντα και μου λέει:
«Ανέβα στο κατάστρωμα, εκεί είναι ο Γέροντας». Πράγματι ανέβηκα, τρέχοντας. Τον
είδα να κάθεται σε ένα παγκάκι, να κοιτά προς τα πίσω προς τον Άθωνα. Φόραγε ένα
μεγάλο ψάθινο καπέλο και γυαλιά. Πήρα την ευχή του και μιλήσαμε για λίγο. Ήταν
απορροφημένος στη νοερά προσευχή.

 

Ήθελε πάντα να είναι ξεκάθαρος στις ομιλίες του. «Μιλάω τώρα μόνο για
Ορθόδοξους Χριστιανούς».

Μια άλλη φορά μου είπε: «Όταν κάποιος χάσει μικρός τη μητέρα του, αναλαμβάνει
προσωπικά η Παναγία! Και εγώ ήμουνα μικρός όταν έχασα τη μητέρα μου».

Στη Σκήτη του Αγίου Ανδρέα, θυμάμαι που κάποια φορά μεταφέραμε μαζί του
κάποια πράγματα για το κελί του. Ήταν μακρόστενο και ευλογημένο, ένα εκκλησάκι.

Μπήκα με δέος μέσα σ’ αυτό, για πρώτη φορά. Στον τόπο των αγώνων του! Ήταν
στον δεύτερο όροφο της Σκήτης, πιο μέσα από το πρώτο αρχονταρίκι, πηγαίνοντας
στον διάδρομο αριστερά. Και άλλες φορές αργότερα ανέβαινα αθόρυβα απέξω για να
δω αν ήταν εκεί, αν θα εξομολογήσει, για να ακούσω τη φωνή του.

Μου είχε δώσει το δικό του σταθερό τηλέφωνο που σήκωνε ο ίδιος και είχε στο
κελάκι του. Πολύ δύσκολα όμως τον έβρισκες. Συνήθως ήταν στους αγώνες του: στις
ακολουθίες, στην εξομολόγηση, στις εργασίες, στην προσευχή.

Κάποια φορά ενώ ήμουνα στην Κρήτη, έχοντας εφαρμόσει τη θεόπνευστη συμβουλή του, καθώς
επέστρεφα με το αυτοκίνητο από το σχολείο μου επιθύμησα να του μιλήσω και τον
πήρα στο τηλέφωνο. Πέρναγα από μια πανέμορφη ακρογιαλιά, μετά του Κοκκίνη
Χάνι. Άκουσα τη γλυκιά φωνή του να μου απαντά. Ήταν μεγάλη η χαρά μου που μου
απάντησε στο τηλέφωνο και μίλησα μαζί του. «Γέροντα, ευλογείτε! Χαίρομαι πολύ
που σας ακούω. Ήθελα μόνο να σας ακούσω. Δε θέλω κάτι. Μόνο την ευλογία σας.
Δε θέλω να σας κουράζω». Εκείνος μου έδωσε την ευλογία του Κυρίου, τη χαρά του
και τις συμβουλές του. Η φωνή του είχε μια γλυκύτητα. Έμοιαζε σαν να μην ήταν
ανθρώπινη! (Μου το είχε πει αυτό και ο Χαράλαμπος, ότι κάποια φορά άκουσε στο
τηλέφωνο τη φωνή του να έχει μια φοβερή γλυκύτητα, να μην είναι ανθρώπινη, γήινη
και δεν τον αναγνώρισε αμέσως).

Έλεγε ο Γέροντας σε επισκέπτες μαθητές για κάποιον πολύ ηλικιωμένο μοναχό που
τον συμβουλευόταν και δεν είχε ξεπεράσει ένα εφηβικό πάθος του. Τόνισε πόσο
σημαντικό είναι να αρχίσει κάποιος νωρίς τον πνευματικό αγώνα του για να μη
φωλιάσουν τα πάθη.

Κάθε φορά που με έβλεπε, θυμάμαι τη χαρά που μου έκανε. Συνήθως, τον  συναντούσαμε στην είσοδο της Σκήτης. Με αγκάλιαζε. Ήταν πάντα χαρούμενος. Ο λόγος του εξέπεμπε χαρά και είχε ένα γέλιο σαν να ήταν από αλλού.

Τα πρώτα χρόνια που τον γνωρίσαμε στη Φιλοθέου ήταν πιο κοντά σου. Ίσως το είχαμε περισσότερο
ανάγκη. Ήταν και το δικό μας ξεκίνημα και ήθελε να μας στηρίξει περισσότερο, με
μεγαλύτερη θέρμη. Μετά είχαμε αρχίσει να βρίσκουμε τον δρόμο μας. Μας είχε
μάθει πια πώς να πορευόμαστε στην πνευματική ζωή. Καθώς αυξανόταν η
πνευματικότητά του στη Σκήτη, είχαν αρχίσει να τον επισκέπτονται αναρίθμητοι
προσκυνητές. Είχε γίνει γνωστός με τους λόγους του, με τη δύναμη της προσευχής του, με τα χαρίσματά του, με την αγία βιωτή του. Μόνο με τη δύναμη του Θεού άντεχε τόσο κόσμο που τον περικύκλωνε!

Τον θυμάμαι στη Σκήτη σε μια παγκοινιά (εργασία στην οποία συμμετέχουν όλοι, μοναχοί και λαϊκοί, για να επιτελέσουν κάποιο έργο). Πρωτοστατούσε ο Γέροντας, εργαζόμενος σκληρά. Τον θυμάμαι να φορά το ψάθινο καπέλο του, να σκάβει για να μεταφερθούν κάποια υλικά για να καθαρίσει κάποιος χώρος της Σκήτης, να κουβαλάει με ένα καρότσι πέτρες και άχρηστα υλικά. Σαν σύννεφο σηκωνόταν η
σκόνη από την έντονη εργασία όλων μας, στην οποία μας προέτρεπε να ακολουθήσουμε με τον τρόπο του!

Πηγαίνοντας για να περάσω τα Χριστούγεννα στο Άγιο Όρος, το 2005, φτάσαμε μαζί με τον μακαριστό Γέροντα Νικόδημο Μπιλάλη, τον ιδρυτή της Ένωσης των Φίλων των Πολυτέκνων. «Είναι ο Γέροντάς μου, μου είπε, και ήρθα να κάνω μαζί του Χριστούγεννα». Ήταν ο Γέροντάς του, αν και ο Γέροντας Εφραίμ ήταν τότε αρκετές δεκαετίες μικρότερος του στην ηλικία.

Ήταν πρώτος στις ακολουθίες, στην άσκηση, στην αδιάλειπτη προσευχή. Αν εξαιρέσει κανένας τις ομιλίες του, στις άλλες περιπτώσεις μίλαγε λίγο, περισσότερο προσευχόταν.

«Η Παναγία αγαπά ιδιαιτέρως αυτούς που δεν τρώνε κρέας», μου είχε πει όταν του είχα εκμυστηρευτεί ότι θα μου άρεσε να μην τρώγω κρέας. Δεν ήθελε την κρεοφαγία στη Σκήτη. Ήταν ένα θέμα στο οποίο ήταν πολύ αυστηρός, ιδίως γι’ αυτούς που είχαν μαζί τους κονσέρβες ή άλλο κρέας. «Όποιος τρώει κρέας μέσα στη Σκήτη, θα αποβάλλεται από τη Σκήτη. Δε θέλουμε να σας στενοχωρήσουμε, αλλά στο θέμα αυτό θα είμαστε αυστηροί», έγραφε στη Σκήτη, υπογράφοντάς το ως «Εφραίμ ο
αμαρτωλός»! (Με αυτόν τον όνομα υπέγραψε και την τελευταία επιστολή του).

Όταν είχαμε ρωτήσει να μάθουμε τη γνώμη του Γέροντα για τα εμβόλια, καθώς
πολλοί ενδιαφέρονταν να μάθουν τι άποψη είχε, μας μετέφεραν το εξής: «Ο Γέροντας
Εφραίμ σας αφήνει ελεύθερους να κάνετε ότι θέλετε».

Για την τεχνολογία, μας έλεγε το εξής: «Το πρόβλημα δεν είναι η τεχνολογία, αλλά
το ότι με την ενασχόληση με τους υπολογιστές, το ίντερνετ κ.λπ. ο άνθρωπος δεν έχει
χρόνο. Πότε θα βρει χρόνο να κάνει τον κανόνα του, την προσευχή του;»
Μου είχε πει πριν πολλά χρόνια: «Να πας στον Άγιο Μηνά, να του βάλεις μετάνοια
και να τον παρακαλέσεις για το θέμα του γάμου. Για να κάνεις μια καλή οικογένεια».

Στο εκκλησάκι που τον συναντούσες στη Σκήτη του Αγίου Ανδρέου, κάτω από το
πρώτο αρχονταρίκι, είχα μια φορά τον ενδοιασμό αν τελεί το Μυστήριο της
Εξομολόγησης ή απλώς κάνει συζήτηση μαζί σου και σε ακούει, καθώς δε φαινότανε
το επιτραχήλιο της ιεροσύνης και απλώς στο τέλος διάβαζε μια σύντομη ευχή. Τον
ρώτησα: «Γέροντα, αυτό είναι εξομολόγηση; Μας διαβάζετε τη συγχωρητική ευχή;»
(Θυμάμαι μια φορά σε κάποιον της παρέας μας δε διάβασε την ευχή στη Φιλοθέου,
αλλά για άλλους λόγους, για τη μη μετάνοια). Καθώς ήταν σκυμμένος και με άκουγε,
έβγαλε μέσα από το ράσο το επιτραχήλιο, μου το έδειξε και με καθησύχασε. Μου
είπε ότι στο τέλος διαβάζει εκτενώς για όλους τη συγχωρητική ευχή. Γι’ αυτό και
μετά την εξομολόγησή μας γονατίζαμε και μας διάβαζε.

Τα τελευταία χρόνια είχε σταματήσει να έρχεται στην Κρήτη. Μάλλον είχε αρχίσει
να κουράζεται με τις μεγάλες μετακινήσεις και ήθελε να επικεντρωθεί περισσότερο
στο έργο του στη Σκήτη του Αγίου Ανδρέα για να εξυπηρετήσει το πλήθος των
προσκυνητών που συνέρρεαν συνεχώς στη Σκήτη. Μας είχε πει, παίρνοντας τον τίτλο
ενός έργου του Νίκου Καζαντζάκη, ότι ο άνθρωπος περνά προς το τέλος της ζωής του
ένα «τελευταίο πειρασμό»! Πρέπει να το γνωρίζει και να είναι έτοιμος για να τον
αντιμετωπίσει.

Πώς να παρηγορηθούμε!

Πριν λίγο καιρό διαβάσαμε την επιστολή του Γέροντά μας
στις 20 Φεβρουαρίου 2023, όπου περιέγραφε μετά από τις ιατρικές εξετάσεις την
κατάσταση της υγείας του. Ελπίζαμε όμως ότι θα γινόταν σύντομα καλά και θα
επέστρεφε υγιής για μια ακόμη φορά στο Άγιο Όρος, στη Σκήτη του, στην
ευλογημένη αδελφότητά του, ελπίζαμε ότι θα τον συναντούσαμε σύντομα. Τελικά δεν
θα ξαναδούμε εν σώματι τον Γέροντα. Τη Δευτέρα του Πάσχα που θα είμαστε στο
Άγιο Όρος δε θα είναι εκεί για να μας υποδεχθεί και να μας αγκαλιάσει, όπως έκανε
πάντα, και να μας δώσει την ευλογία του. Θα προσκυνήσουμε στον τάφο του, θα
ανάψουμε κερί ευχαριστίας και ευγμωμοσύνης.

Πώς όμως θα παρηγορηθούμε όλα τα πνευματικά του παιδιά! Αναχωρούν οι μεγάλες σύγχρονες αγιασμένες μορφές του Αγίου Όρους.

Τελευταία έφυγε ο μοναχός Παΐσιος ο Κρητικός, που έμενε μόνος του στο Καλύβη του Αγίου Χαραλάμπους, λίγο πιο κάτω από τον Γέροντα Εφραίμ, κοντά στον ναό του Πρωτάτου. Έφυγε ο πατέρας Φιλόθεος της Δοχειαρίου, ο συμφοιτητής μου στο Πανεπιστήμιο, γιος του καθηγητή μας Στυλιανού (Γεράσιμου) Παπαδόπουλου. Γέρασε ο παπα-Γιάννης στη Σκήτη της Αγίας Άννας. Μεγάλωσαν ο
Ηγούμενος Παρθένιος της Αγίου Παύλου, ο Γέροντας Γαβριήλ κοντά στο
Κουτλουμούσι…

Ευτυχώς υπάρχουν οι λόγοι του, ένας θησαυρός για όλους: γι’ αυτούς που τον
γνώρισαν και γι’ αυτούς που δεν τον γνώρισαν και θα τον γνωρίσουν με τη δύναμη
του πνεύματος. Και είναι βέβαιο, επειδή ο Άγιος Γέροντας Εφραίμ είχε τόση μεγάλη
αγάπη προς όλα τα πνευματικά του παιδιά και προς όλο τον κόσμο, ότι δε θα μας
εγκαταλείψει ποτέ!