Η καλλιέργεια του «σουσαμιού» μια από τις βασικές καλλιέργειες των ανθρώπων του κάμπου
Το σουσάμι ήταν και αυτό στις βασικές καλλιέργειες των ανθρώπων του κάμπου. Η προετοιμασία του χωραφιού και σπορά του σουσαμιού γινόταν περίπου με τον ίδιο τρόπο, όπως και του σιταριού.
Τρία με τέσσερα οργώματα ήταν ό,τι το καλύτερο. Χρειάζονταν 300-450 γραμμάρια για κάθε στρέμμα. Ο γεωργός κρατούσε το σακούλι με το σπόρο, όπως και στο σιτάρι με μια διαφορά. Στο σιτάρι η γεμάτη χούφτα (απλόχερο) σκορπιζόταν στα δυο βήματα του σποριά, ενώ στη σπορά του σουσαμιού σκορπιζόταν στα δέκα περίπου βήματα. Όταν τελείωνε η σπορά, οι σπόροι σκεπάζονταν με την ξύλινη σβάρνα. Απ’ εδώ και πέρα ο γεωργός δεν έκανε καμιά ενέργεια και όλα ήταν αποτέλεσμα της μάνας γης. Παρακαλούσε το θεό να βρέξει και περίμενε με υπομονή.
Στο τέλος του Αυγούστου ή αρχές του Σεπτεμβρίου το σουσάμι ωρίμαζε. Το φανέρωναν τα κιτρινισμένα φυτά και το πέσιμο των φύλλων. Ήταν η ένδειξη για δράση από πλευράς του γεωργού. Τότε τα φυτά ξεριζώνονταν ένα-ένα και σχηματίζονταν μικρές χεριές. Οι χεριές τοποθετούνταν προσεχτικά στο έδαφος και σε ευθεία γραμμή. Ανάμεσα στις γραμμές περνούσε το κάρο, πάνω στο οποίο φορτώνονταν με τη σειρά. Πρώτα γέμιζαν το κασόνι του κάρου, μέχρι τα «σουένια[1]», και δένονταν οι αλυσίδες. Αυτό προϋπέθετε δυο άτομα, ένα πάνω στο κάρο και το άλλο κάτω. Το φόρτωμα συνεχιζόταν, όπως και στο σιτάρι, με τις ρίζες προς τα έξω, οι οποίες εξείχαν λίγο από τις παραπόρτες. Όταν γέμιζε το κάρο το έφερναν στο αλώνι ή στο σπίτι για ξεφόρτωμα. Το ξεφόρτωμα γινόταν το ίδιο προσεχτικά όπως και το φόρτωμα και δημιουργούνταν ένας μακρόστενος σωρός. Όταν τελείωνε η μεταφορά, τα φυτά χωρίζονταν ανάλογα με το μέγεθος, και σχηματίζονταν χεριές οι οποίες δένονταν σε δυο ή τρία σημεία. Για το δέσιμο χρησιμοποιούσαν από το ίδιο το σουσάμι δυο-τρεις κλώνους. Στη συνέχεια οι δεμένες χεριές (σουσαμιές) δένονταν πολλές μαζί (τρεις-πέντε) στην κορυφή σχηματίζοντας μια πυραμίδα. Το δέσιμο στη φάση αυτή γινόταν με σκλήδα από τους γειτονικούς βάλτους. Στήνονταν όρθιες σε καθαρό μέρος που να μην έχουν πρόσβαση τα ζώα. Η φάση αυτή ήταν η πιο επικίνδυνη για τη συγκέντρωση του καρπού. Όπως τα φυτά στεγνώνουν, ανοίγουν σιγά- σιγά οι καρποί και οι σπόροι πέφτουν στο έδαφος. Αυτό δεν το θέλει ο γεωργός. Γι’ αυτό επιβλέπει τακτικά τα φυτά και όταν διαπιστώσει ότι οι καρποί ανοίγουν κάνει το πρώτο τίναγμα χτυπώντας τις σουσαμιές με το χέρι ή με ένα μικρό ξύλο. Σε ένα καθαρό μέρος ή πάνω σε σεντόνια αρχίζουν το τίναγμα των σπόρων. Παίρνουν προσεχτικά τις σουσαμιές ανά τρίποδα και τις γυρίζουν ανάποδα ώστε να ελευθερωθούν οι σπόροι. Οι ώριμοι σπόροι πέφτουν αμέσως. Με ελαφρά χτυπήματα συνεχίζουν το τίναγμα. Τον κάθε τρίποδα τοποθετούν πάλι στη θέση του. Όταν τελειώσουν το τίναγμα συγκεντρώνουν τον καρπό και αφού τον καθαρίσουν με τα κόσκινα από τις ξένες ύλες, τον τοποθετούν σε τσουβάλια ή πάνινα σακούλια. Την εργασία αυτή επαναλαμβάνουν τρεις και τέσσερις φορές μέχρι να απελευθερωθούν όλοι οι σπόροι. Πολλές φορές η βροχή και ο δυνατός αέρας γκρεμίζουν τους τρίποδες και δημιουργούν νέα προβλήματα. Οι τρίποδες στήνονται πάλι όρθιοι με μικρές απώλειες. Όταν τελειώσουν το τίναγμα, οι σουσαμιές συγκεντρώνονται σε ένα σημείο και από εκεί χρησιμοποιούνται ως καύσιμη ύλη για το προσάναμμα της φωτιάς ή για κατασκευή φρακτών.
Από το σουσάμι που έβγαζαν οι οικογένειες, κρατούσαν μικρές ποσότητες για τις ανάγκες τους και για σπορά την επόμενη χρονιά. Το υπόλοιπο το πουλούσαν στην αγορά είτε όλο μαζί είτε λίγο-λίγο για να ικανοποιήσουν άλλες ανάγκες τους. Ποιος δε θυμάται πόσο νόστιμο ήταν το ψωμί με το σουσάμι ή η σουσαμόπιτα; Αλλά και σήμερα μήπως τα παιδιά δεν ξετρελαίνονται με τα σουσαμένια κουλουράκια;
[1] Σουένια (τα). Ξύλινοι δοκοί ύψους ενός μέτρου που είναι στερεωμένοι στη βάση του κάρου. Το πρώτο ζευγάρι στον άξονα των μπροστινών τροχών, με ειδικό πύρο (ασφάλεια) για να μην επηρεάζεται από την στροφή αυτών. Το δεύτερο ζευγάρι στηρίζεται σταθερά στον άξονα των πίσω τροχών. Πάνω στα σουένια στηρίζονται κάθετα οι παραπόρτες στα πλάγια και η μεγάλη πόρτα στρώνει οριζόντια στη βάση. Στην κορυφή φέρουν από μια αλυσίδα και δένονται μεταξύ τους ανά ζεύγη, ώστε να παραμένει το άνοιγμα του κάρου σταθερό. Σχηματικά είναι ένα Π αναστραμμένο που στηρίζεται στους άξονες.
Γραφει ο Νίκος Χιώτης
