ΕΙΔΗΣΕΙΣ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΤΑΞΙΔΙΑ, ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ, ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
Άμπελος ΚυρίουΟρθοδοξία

Κυριακή Β΄ Νηστειών: Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς – Η Γνώση Του Θεού

Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς

Κυριακή Β΄ Νηστειών: Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς – Η Γνώση Του Θεού

 

Γράφει ο θεολόγος και συγγραφέας Γιώργος Φουκαδάκης

 

Την Κυριακή Β΄ Νηστειών έχουμε τον δεύτερο θρίαμβο της Ορθοδοξίας, με το κίνημα του Ησυχασμού περί της γνώσης του Θεού.

Είναι μια νίκη κατά του ορθολογισμού της Δύσης και της διδασκαλίας ότι μπορούμε μόνο να μιλάμε για τον Θεό αλλά όχι και να Τον γνωρίσουμε. Ο άνθρωπος -κατά την Ορθόδοξη πίστη-
μπορεί να γνωρίσει τον Θεό, όχι την ουσία Του αλλά τις ενέργειές Του στον κόσμο
και στην ιστορία. Η Σάρκωση του Λόγου αποτελεί το μέγιστο γεγονός της
αποκάλυψής Του στον κόσμο.

Την περασμένη Κυριακή Α΄ Νηστειών, Κυριακή της Ορθοδοξίας, τονίστηκε η
σημασία της ορθής πίστης για την πορεία προς την Ανάσταση. Αυτή την Κυριακή Β΄
Νηστειών τονίζεται η σημασία της γνώσης του Θεού. Άλλο η πίστη-εμπιστοσύνη
στον Θεό και άλλο η γνώση του Θεού. Ο Θεός δε θέλησε να μείνει άγνωστος στους
ανθρώπους. Οι ενέργειες Του, αν και άκτιστες, είναι μεθεκτές. Ο Θεός δεν είναι
εντελώς απρόσιτος, όπως τον παρουσίαζε η Δύση. Είναι προσιτός με την άκτιστη
Χάρη Του και τις άκτιστες ενέργειές του. Η συνάντηση με τον Θεό είναι σημαντικό
να γίνει με τρόπο oοντολογικό, στον χώρο της καρδιάς του ανθρώπου.

Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς (1297-1359)

«Ορθοδοξίας, ο φωστήρ, της Εκκλησίας στήριγμα και διδάσκαλος,
των μοναστών η καλλονή, των θεολόγων υπέρμαχος».
Ο Άγιος Γρηγόριος υπερασπίστηκε τον Ησυχασμό από τις επιθέσεις της δυτικής
σχολαστικής θεολογίας του Βαρλαάμ, λίγο πριν τα μέσα του 14 ου μ.Χ. αιώνα. Είχε
γεννηθεί το 1297 στην Κωνσταντινούπολη από αριστοκρατική οικογένεια. Ο πατέρας
του Κωνσταντίνος πέθανε ενώ ο Γρηγόριος ήταν επτά ετών και την εκπαίδευση του
ανέλαβε ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β΄, προορίζοντάς τον για υψηλά αξιώματα. Ο
Θεόληπτος Φιλαδελφείας τον μύησε από μικρό στη νοερά προσευχή. Είκοσι ετών
ακολούθησε τον μοναχικό βίο στο όρος Παπίκιον, μεταξύ Μακεδονίας και Θράκης,
και στη συνέχεια ήρθε στο Άγιο Όρος στη μονή Βατοπεδίου και στη μονή της
Μεγίστης Λαύρας. Το 1326 χειροτονήθηκε ιερέας στη Θεσσαλονίκη. Μετακινήθηκε
στη Βέροια όπου εφαρμόζοντας αυστηρή άσκηση παρέμεινε για πέντε έτη. Τότε
ξέσπασε η έριδα με τον Βαρλαάμ και ο Γρηγόριος κλήθηκε στο Άγιο Όρος για να
υπερασπιστεί την Ορθοδοξία καθώς ήταν άριστος γνώστης της ελληνικής φιλοσοφίας                             και ικανός να υπερασπιστεί τον Ησυχασμό με μεθόδους που χρησιμοποιούσαν στη
Δύση.

Ο Βαρλαάμ ο Καλαβρός, από τη νότια Ιταλία, ελληνικής καταγωγής, «το ιταλικό
θηρίο  δεινόν εγείρει πόλεμον κατά της Εκκλησίας του Χριστού». Θεωρεί τον Θεό
ακατάληπτο και την κατανόηση των κινήσεών Του αδύνατη! Κατέληξε σε πλήρη
θεολογικό αγνωστικισμό. Είχε γνωρίσει με ψευδή τρόπο από δόκιμο μοναχό την
τεχνική της ψυχοπνευματικής μεθόδου, της νοεράς προσευχής. Χλεύαζε μάλιστα τον
Ησυχασμό, την καρδιακή προσευχή και τη θέα του ακτίστου φωτός, και κατηγορούσε
τους μοναχούς ως ομφαλοσκόπους.

Τέσσερεις Σύνοδοι στην Κωνσταντινούπολη (από το 1341 έως 1351), με
πρωτεργάτη τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, καταδίκασαν τον Βαρλαάμ τον
Καλαβρό και τον μαθητή του Γρηγόριο Ακίνδυνο και απέδειξαν ότι μπορεί  να έχει ο
άνθρωπος γνώση του Θεού. Ο Θεός είναι προσιτός, ένεκα της αγάπης Του. Οι
σύνοδοι ανύψωσαν τη διδασκαλία του Αγίου Γρηγορίου σε δόγμα (τόμος), γι’ αυτό
και θεολόγοι ομιλούν για Η΄ Οικουμενική Σύνοδο.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς χειροτονήθηκε στην Κωνσταντινούπολη
αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Στην αρχή δεν τον δέχθηκαν στη Θεσσαλονίκη, επειδή
είχαν μοιραστεί σε δυο φατρίες, και έμενε στο Άγιο Όρος και στην
Κωνσταντινούπολη. Έφυγε στη Λήμνο, από όπου εν τέλει τον κάλεσαν και τον
υποδέχθηκαν με μεγάλες τιμές. Κοιμήθηκε τη 14η Νοεμβρίου του 1359, σε ηλικία 63
ετών. Αμέσως άρχισε να τιμάται από τον λαό του Θεού ως άγιος. Απίστευτα
γρήγορα, εννιά χρόνια μετά την κοίμησή του, το 1368, έγινε η αγιοκατάταξή του από
την σύνοδο υπό τον Πατριάρχη Φιλόθεο τον Κόκκινο. Το άγιο λείψανό του
παραμένει στη Θεσσαλονίκη, στον προς τιμή του μητροπολιτικό ναό.

Η θέα του Θεού

«Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τον Θεόν όψονται». «Θα δουν τον Θεό!»,
είχε πει ο Κύριος στην επί του Όρους ομιλία Του. Μέσα προς τη θεωρία του Θεού
είναι: η αγάπη, ο φωτισμός, η νοερά ή καρδιακή προσευχή, η τήρηση του νου, η
φυλακή της καρδίας, η προσοχή, η νήψη, η απαλλαγή των παθών (απάθεια). Η
προσευχή εντάσσεται στο κέντρο της προσπάθειας.

Η νοερά ή καρδιακή προσευχή, ημονολόγιστη ευχή, το “Κύριε, Ιησού Χριστέ, ελέησόν με”, η συνεχής επανάληψη του ονόματος του Ιησού αποκαλύφθηκε στον μοναχό Αρσένιο στην Κρήτη. Εκείνος τη
μετέδωσε στον Άγιο Γρηγόριο τον Σιναΐτη που την έφερε στο Άγιον Όρος και έγινε η
κύρια προσευχή των μοναχών.

Προσευχή: η σχέση με τον Θεό

(Προς+ευχή, προς ένα πρόσωπο με σκοπό την ένωση)
Η προσευχή είναι η σχέση, η συνάντηση, ο τρόπος επαφής με τον ζωντανό Θεό, η
πορεία προς τον Θεόν. Ο Θεός τείνει προς εμένα και εγώ με την προσευχή τείνω προς
Αυτόν. Η αγρυπνία, η μελέτη, η νηστεία, αποτελούν μέσα προς τον Θεό. Η προσευχή
είναι ένας αγώνας, μια πάλη. Μπορεί να γίνει οπουδήποτε, με μικρό ή μεγάλο κόπο.
Μπορώ να είμαι όρθιος, γονατιστός, να περπατώ, να εργάζομαι., παράλληλα όμως με
τη συμμετοχή στα μυστήρια της Εκκλησίας. Ο πολύς κόσμος όμως σήμερα λησμονεί
την αναγκαιότητα της προσευχής.

Ο Άγιος Σιλουανός, ο Αθωνίτης προσευχόταν για όλο το ανθρώπινο γένος, από τον
Αδάμ έως τους μέλλοντες να γεννηθούν! Για τους κεκοιμημένους και για όσους
βασανίζονταν. Υπέρ των ζώντων και υπέρ των επερχόμενων γενεών. Για φίλους και
εχθρούς. Για εκείνους που αγνοούσαν το Θεό ώστε να τον γνωρίσουν δια του Αγίου
Πνεύματος.

Ο πατέρας Αντώνιος Bloom αναφερόταν στην πορεία προς τον εσωτερικό μας
κόσμο (πρώτη κίνηση) και τη χρήση των λέξεων και τον στόχο (δεύτερη κίνηση).
«Προσευχή και προσοχή». Συγκέντρωση στην καρδιά. Κάθε πρωί, η ευχαριστία προς
τον Θεό: «Αγαλλιασώμεθα και ευφρανθώμεν εν αυτή». Μια μέρα καινούργια,
ανεπανάληπτη. Δεν υπήρξε ανάλογή της ποτέ πριν. Σημαντική η ευλογία του Θεού.
Κάθε πρόσωπο που συναντώ, κάθε περίσταση (γλυκιά ή πικρή) είναι ένα δώρο του
Θεού. Να διαλέξουμε μια προσευχή που να έχει νόημα για μας. Τα λόγια της να
ανταποκρίνονται σε εμάς, να είναι μια αυθόρμητη προσευχή.

Ο Άγιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης έλεγε: «Στη ζωή μου την πρώτη θέση έχει η
προσευχή». Αγαπήστε την προσευχή, την κουβέντα με τον Κύριο, γυρίστε στο
διακόπτη της προσευχής. Πριν την προσευχή, η ψυχή πρέπει να προετοιμάζεται με
προσευχή. Με κατάλληλο κλίμα και χρόνο, με ταπείνωση και αγάπη, με καρδιά
καθαρή από πάθη: μίσος, εγωισμό, κακία, με τήρηση των εντολών του Θεού.

Να μηνεκβιάζουμε με τις προσευχές μας τον Θεό, για παράδειγμα να μας απαλλάξει από μια
ασθένεια ή να λύσει τα προβλήματά μας, αλλά να ζητάμε δύναμη και ενίσχυση για να
την υπομένουμε. Να ζητάμε ευγενικά αυτό που επιθυμούμε και αν ο Κύριος δεν
απαντάει να σταματάμε να το ζητάμε. Έχει τον λόγο Του ο Θεός, έχει τα μυστικά του.
Απλά και απαλά, χωρίς βία. Ξέρουμε ότι το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον είναι
γνωστά στο Θεό. Να ζητάμε στην προσευχή τη σωτηρία της ψυχής μας. «Ζητείτε,
πρώτον, την Βασιλείαν του Θεού». Να ζητάμε να γίνει το θέλημα του Θεού.

Κατά τη νοερά προσευχή, συνεχίζει ο Άγιος Πορφύριος, να μη σκεφτόμαστε τίποτε
άλλο από τα λόγια του Ιησού: «Κύριε, Ιησού Χριστέ, ελέησόν με». Ο τελειότερος
τρόπος προσευχής είναι ο σιωπηλός, μες στη σιγή, στη σιωπή. Στο μυστήριο γίνεται η
θέωση. Η ένταση έχει σημασία στην προσευχή. Έστω και πέντε λεπτά, αλλά δοσμένα
στο Θεό «εξ όλης ψυχής, εξ όλης καρδίας και εξ όλης διανοίας», με αγάπη και
λαχτάρα. Η πολλή περίσπαση δε διευκολύνει την προσευχή. Προσευχή για όλους, για
όλο τον κόσμο. Πιο πολύ θα προσεύχεστε για τους άλλους παρά για τον εαυτό σας. Η
προσευχή για τους άλλους έχει μεγάλη πνευματική ωφέλεια. Τα κύματα της αγάπης
πηγαίνουν και επηρεάζουν αυτόν για τον οποίο προσεύχεσθε και δημιουργείται γύρω
του μια ασπίδα προστασίας, τον επηρεάζετε και τον οδηγείτε προς το Αγαθόν. «Κύριε
Ιησού Χριστέ, ελέησόν με». Όχι ελέησε τους. Στο «με» περιλαμβάνεται όλη η
Εκκλησία, όλος ο κόσμος. Αυτά είναι τα ανώτερα μαθηματικά της πίστης μας!

Ο Άγιος Παΐσιος χώριζε την πολλή προσευχή του σε τρία μέρη: για τους ζώντες, για
τους κεκοιμημένους και λίγη για τον ίδιο. Με νηστεία, αγρυπνία, δάκρυα, ταπείνωση
προσευχόταν για όλον τον κόσμο.

Η αληθινή προσευχή είναι μια έκφραση ερωτική και γίνεται με «στεναγμούς
αλαλήτους»! Η ποιότητα της προσευχής δεν εξαρτάται από το πλήθος των λόγων,
αλλά από την προσοχή της ψυχής. Αν γίνεται συχνά κατά τη διάρκεια της μέρας,
διατηρείται η θερμότητά της. Πολλοί ασκητές που ανέπτυξαν τη νοερά προσευχή,
έλαβαν τους καρπούς της. Όπως οι μαθητές, οι οποίοι κατά τη Μεταμόρφωση του
Κυρίου πλημμυρίστηκαν από το άκτιστο φως. Και σήμερα υπάρχουν ασκητές οι
οποίοι βλέπουν αυτό το φως της Μεταμόρφωσης, την άκτιστη ενέργεια του Θεού! Με
την προσευχή αξιωνόμαστε να συζητάμε με τον Σωτήρα του κόσμου! Είναι μια
σχέση προσωπική με το Θεό, μια συνάντηση στο χώρο της καρδιάς, ένας διάλογος.
Τον Θεό δε θα τον ανακαλύψουμε με επιστημονικές αναλύσεις και λογικούς συλλογισμούς.

Ο Ησυχασμός έδειξε ότι ο άνθρωπος με τη νοερά ή καρδιακή
προσευχή, το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με», μπορεί να γνωρίσει τον Θεό, τις
άκτιστες ενέργειές Του. Σε αυτό προσβλέπει η πορεία,  ο πνευματικός αγώνας, μέσα
στην Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή!

 

Related posts

Θαύματα της Παναγίας – Ζωντανή Μαρτυρία (video)

Μή φοβοῦ˙ ἐγώ εἰμι ὁ πρῶτος καί ὁ ἔσχατος καί ὁ ζῶν

Newsroom

Η κατάρρευση της «χριστιανικής» Ευρώπης;

Newsroom