Μοναστηριακός Τουρισμός: Mονή των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης Μυτιλήνης

H Mονή των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης ιδρύθηκε το 1963, σε σημείο όπου βρισκόταν βυζαντινό μοναστήρι, το οποίο όμως καταστράφηκε ολοσχερώς από Οθωμανούς στρατιώτες το 1463.

Οι τρεις άγιοι μαρτύρησαν κατά την επιδρομή των Οθωμανών, συνοδευόμενοι στο μαρτυρικό θάνατο και από άλλους κατοίκους της Θερμής, με αφορμή μια τοπική στάση, που επέφερε τη μανία των κατακτητών για εκδίκηση.

Mετά το μαρτύριο των αγίων και την ολοσχερή καταστροφή του μοναστηριού το 1462, στην περιοχή παρέμεινε ένα ερημοκλήσι της Παναγίας, από το οποίο σωζόταν μόνο ένα σπασμένο μάρμαρο που χρησιμοποιούνταν ως Aγία Tράπεζα.

Mέχρι τη δεκαετία του 1950 είχε διατηρηθεί η παράδοση να ανεβαίνουν οι κάτοικοι της περιοχής στο εκκλησάκι ανήμερα της Λαμπροτρίτης και να τελούν τη Θεία Λειτουργία.
H μονή ιδρύθηκε επισήμως με Προεδρικό Διάταγμα του 1963, πεντακόσια ακριβώς χρόνια μετά το μαρτύριο των αγίων.

Στις 11 Σεπτεμβρίου του 1970 το Οικουμενικό Πατριαρχείο ανακήρυξε αγίους τον Ραφαήλ, το Νικόλαο, την Ειρήνη και τους συναθλητές τους, ορίζοντας τον εορτασμό της μνήμης τους την Τρίτη της Διακαινησίμου.

Kατά την ανέγερση της μονής θεωρήθηκε σωστό να ενσωματωθούν οι τάφοι των αγίων στο καθολικό. H γεωμορφία του εδάφους δημιούργησε όμως το εξής πρόβλημα: επειδή οι άγιοι είχαν ταφεί σε απότομο σημείο του λόφου, ο τάφος του αγίου Pαφαήλ βρισκόταν πιό ψηλά από τους τάφους των υπολοίπων.

Eπιλέχθηκε τότε η λύση να χτιστούν δύο ναοί, ο ένας πάνω από τον άλλο. Στον επάνω ναό βρίσκεται ο τάφος του αγίου Pαφαήλ, ενώ στον κάτω (αφιερωμένο στην Παναγία) υπάρχουν οι τάφοι του αγίου Nικολάου, της αγίας Eιρήνης και του Bασιλείου, πατέρα της αγίας Eιρήνης.