Ποια η σχέση της βιταμίνης D με τα αυτοάνοσα νοσήματα;
Τα αυτοάνοσα νοσήματα σχετίζονται άμεσα με έλλειψη βιταμίνης D.
Έχει πλέον αποδειχθεί ότι η ανεπάρκεια της βιταμίνης D επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στην επικράτηση των αυτοάνοσων ασθενειών.
Πιο συγκεκριμένα, σημαντικές συσχετίσεις έχουν παρουσιαστεί για τη σκλήρυνση κατά πλάκας, τη θυρεοειδίτιδα Hashimoto, τη ψωρίαση, την κοιλιοκάκη, τη νόσο Crohn, τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1.
Όχι μόνο η επίπτωση, αλλά και οι εξάρσεις (ώσεις) των αυτοάνοσων νοσημάτων (π.χ. της σκλήρυνσης κατά πλάκας, της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, της ινομυαλγίας του συστηματικού ερυθηματώδους λύκου κλπ.) εντείνονται όταν τα επίπεδα της βιταμίνης D στο αίμα είναι χαμηλά.
Πολύ πρόσφατες έρευνες δείχνουν σήμερα ότι ολόκληρος ο Δυτικός κόσμος (και φυσικά η Ελλάδα) βρίσκεται αντιμέτωπος με πανδημία έλλειψης βιταμίνης D. Το γεγονός αυτό μπορεί να συνδέεται στενά με την διαρκώς αυξανόμενη έξαρση που παρουσιάζουν τα κρούσματα αυτοάνοσων νοσημάτων σε Βόρεια Αμερική, Αυστραλία και Ευρώπη.
Η παρέμβαση με βιταμίνη D συνδέεται με την ευνοϊκή εξέλιξη των αυτοάνοσων νοσημάτων.
Η τροποποίηση της διατροφικής συμπεριφοράς προς ανοσοπροστατευτική κατεύθυνση (δηλαδή με ενισχυμένη πρόσληψη βιταμίνης D) θα πρέπει να αποτελεί τη βασική προτεραιότητα όλων, και κυρίως των νεοδιαγνωσθέντων ασθενών.
Μάλιστα, διάφορες εργασίες τονίζουν ότι όσο νωρίτερα (κοντά στην εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων) ξεκινήσει η διατροφική παρέμβαση στους ασθενείς, τόσο περισσότερο εξασφαλίζεται η πιθανότητα ευνοϊκότερης εξέλιξης της αυτοάνοσης διαταραχής.
Εάν υπάρχει βεβαρημένη κληρονομικότητα αυτοάνοσης διαταραχής θα πρέπει να επιδεικνύεται ιδιαίτερη προσοχή στη βιταμίνη D.
Σε περίπτωση κληρονομικής προδιάθεσης είναι δυνατόν να αποφευχθεί η αυτοάνοση νόσος. Τα γονίδια δεν είναι οι μόνοι παράγοντες που είναι υπεύθυνοι για την προσβολή από κάποια αυτοάνοση διαταραχή.
Σημαντικό ρόλο κατέχουν και οι εκλυτικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες (όπως είναι η έλλειψη βιταμίνης D), οι οποίοι θα πυροδοτήσουν την συγκεκριμένη προδιάθεση.
Επομένως, είναι σημαντικό να ενισχύεται η υιοθέτηση ενός θετικού τρόπου ζωής (διατροφική πρόσληψη, τακτική επαφή με την ύπαιθρο κλπ.), ο οποίος θα θωρακίσει αποτελεσματικά τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
Εάν κάποιος συγγενής σας εμφανίσει αυτοάνοσο νόσημα, τότε κι εσείς θα πρέπει να προσέχετε ιδιαίτερα την πρόσληψη βιταμίνης D.
Ιδιαίτερη προσοχή στην πρόσληψη βιταμίνης θα πρέπει να επιδεικνύετε στην περίπτωση που εμφανίσει αυτοάνοση διαταραχή κάποιος συγγενής σας πρώτου βαθμού.
Υπάρχει σοβαρή πιθανότητα η ευαισθησία στο ανοσοποιητικό να είναι οικογενής και μία αυτοάνοση πάθηση (όχι απαραίτητα η ίδια) να προσβάλει κι εσάς στο μέλλον.
Στην περίπτωση αυτή η προληπτική λήψη βιταμίνης D αποτελεί ένα πολύ σημαντικό μέσο προστασίας τόσο για εσάς όσο και για τα παιδιά σας.
Τα τελευταία χρόνια αυξάνονται γραμμικά τα κρούσματα αυτοάνοσων ασθενειών, όπως ακριβώς και η ανεπάρκεια των ατόμων σε βιταμίνη D.
Δυστυχώς, την τελευταία δεκαετία σε όλο τον κόσμο γίνεται λόγος για μία μεγάλη έξαρση αυτοάνοσων διαταραχών, οι οποίες συμβαίνουν ταυτόχρονα με τη διαπιστωμένη έλλειψη του πληθυσμού σε βιταμίνη D.
Μάλιστα οι οποίες αυτοάνοσες παθήσεις προσβάλουν τον πληθυσμό σε ολοένα και μικρότερες ηλικίες.
Όπως φαίνεται ο σημερινός άνθρωπος έχει αλλοιώσει θεαματικά τις περιβαλλοντικές του συνθήκες. Σπάνια έρχεται σε επαφή με την ύπαιθρο και ζει σε σχεδόν αποστειρωμένο και προστατευμένο περιβάλλον (κλιματισμός ακόμα και την άνοιξη ή το φθινόπωρο και πολύ συχνά στο αυτοκίνητο με κλειστά παράθυρα).
Είναι φυσικό λοιπόν να επιδεχθεί τις σοβαρές συνέπειες που απορρέουν από την καταστρατήγηση των επιταγών και των κανόνων που διέπουν τη φύση του.
Τους ασθενείς με αυτοάνοσο νόσημα ΠΡΕΠΕΙ να τους «βλέπει» ο ήλιος.
Δυστυχώς, η αντίθετη σύσταση αποτελεί την άποψη πολλών θεραπευτών που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση διάφορων αυτοάνοσων νοσημάτων.
Ανατρέχοντας όμως στις σχετικές ενότητες του βιβλίου ‘Βιταμίνη D: Μία θρεπτική ουσία – Χίλιες δράσεις υγείας‘ που παρουσιάζει τη απόλυτη σπουδαιότητα της βιταμίνης D (βιταμίνη που συντίθεται σχεδόν αποκλειστικά από την επίδραση του ήλιου στο ανθρώπινο δέρμα) στην ανοσοπαθολογία και πολύ περισσότερο στην αντιμετώπιση των αυτοάνοσων διαταραχών, γίνεται σαφώς αντιληπτός ο λόγος για τον οποίο θα πρέπει να εκτίθενται οι ασθενείς στον ήλιο. Με απόλυτο μέτρο όμως και σε πρωινές ή απογευματινές ώρες, όπου η ηλιοφάνεια είναι ήπια!
Οι έγκυοι με αυτοάνοσο νόσημα θα πρέπει να φροντίζουν «διπλά» για την πρόσληψη βιταμίνης D.
Όλες ανεξαιρέτως οι έγκυοι παράλληλα με τις υπόλοιπες εξετάσεις ρουτίνας που πραγματοποιούν θα πρέπει να φροντίζουν να παρακολουθούν και τα επίπεδα της 25(ΟΗ)D. Στη συγκεκριμένη εξέταση θα πρέπει να προβαίνουν ανεξάρτητα από το εάν ο γυναικολόγος τους, τους το συστήσει.
Είναι βέβαιο ότι η βιταμίνη D παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και λειτουργία του εμβρυακού εγκεφάλου με δράσεις στο νευρωνικό πολλαπλασιασμό, τη διαφοροποίηση και την απόπτωση. Ο υποδοχέας της βιταμίνης D και το ένζυμο 1α-υδροξυλάση (CYP27B1) που μετατρέπει τη βιταμίνη D στην ενεργή μορφή της, εκφράζονται στον ανθρώπινο εγκέφαλο.
Τα επαρκή επίπεδα βιταμίνης D κατά την εμβρυϊκή ζωή, εγγυόνται τη φυσιολογική μεταγραφική λειτουργία του υποδοχέα της στον εγκέφαλο.
Μία έγκυος που πάσχει από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα κατά πάσα πιθανότητα παρουσιάζει έλλειψη σε βιταμίνη D. Αυτό σημαίνει ότι η συγκεκριμένη έλλειψη μπορεί να μεταφερθεί άμεσα και στο παιδί που πρόκειται να γεννήσει, με όλες τις συνέπειες που μπορεί να συνεπάγεται αυτό. Επομένως, σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να φροντίζει «διπλά» (για εκείνη αλλά και για το παιδί της) για την επαρκή πρόσληψη βιταμίνης D τόσο μέσω του ηλιακού φωτός όσο και μέσω της διατροφής ή συμπληρωμάτων.
Οι παχύσαρκοι με αυτοάνοσο νόσημα και σκουρόχρωμη επιδερμίδα αποτελούν την απόλυτη «ομάδα υψηλού κινδύνου» για ανεπάρκεια σε βιταμίνη D.
Η παχυσαρκία αποτελεί έναν ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για ανεπάρκεια σε βιταμίνη D. Αυτό συμβαίνει διότι στα παχύσαρκα άτομα ο λιπώδης ιστός, ο οποίος σε αυτά διαθέτει αυξημένη παρουσία, δεσμεύει σημαντική ποσότητα βιταμίνης D (λόγω της λιποδιαλυτής της φύσης).
Ταυτόχρονα, άτομα με σκούρα επιδερμίδα διαθέτουν αυξημένη ποσότητα μελανίνης, η οποία δρα ως φίλτρο κατά της υπεριώδους ακτινοβολίας. Η Αμερικανική Ενδοκρινολογική Εταιρεία υπογραμμίζει ότι τα παχύσαρκα άτομα χρειάζονται 2,5 φορές περισσότερη βιταμίνη D και τα σκουρόχρωμα τουλάχιστον 3 φορές επιπλέον. Επομένως αθροιστικά, ένα παχύσαρκο άτομο με σκούρο δέρμα παρουσιάζει πολλαπλάσια ανάγκη για πρόσληψη βιταμίνης D.
Στη εξίσωση αυτή εάν συνυπολογιστούν και οι ανάγκες της που προκύπτουν από την παρουσία ενός αυτοάνοσου νοσήματος γίνεται κατανοητό το γιατί η συγκεκριμένη κατηγορία των ατόμων χαρακτηρίζεται ως η απόλυτη «ομάδα υψηλού κινδύνου» για ανεπάρκεια σε βιταμίνη D.
Έλληνες Βόρειοι εναντίον Νότιων: Ο αυξημένος κίνδυνος των πρώτων για αυτοάνοσες διαταραχές λόγω τοπικής μεταβλητότητας των επιπέδων της βιταμίνης D.
Σύμφωνα με διάφορα επιδημιολογικά δεδομένα, η Ελλάδα ανήκει στη ζώνη μέτριου κινδύνου επικινδυνότητας για αυτοάνοσες διαταραχές.
Οι βόρειες περιοχές της Ελλάδας (Μακεδονία και Θράκη) χαρακτηρίζονται ως «υψηλής επικινδυνότητας», σε αντίθεση με τις νότιες (Κρήτη).
Πράγματι, η Βόρεια Ελλάδα ανήκει στην πρώτη θέση των περιοχών όπου καταγράφονται τα περισσότερα περιστατικά προσβολής από αυτοάνοσες παθήσεις. Το γεγονός ότι σήμερα στις διάφορες περιοχές της Ελλάδας δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες διατροφικές διαφορές, ο κρίσιμος παράγοντας που διαφοροποιείται είναι αυτός του γεωγραφικού πλάτους και επομένως της ηλιοφάνειας.
Για παράδειγμα το γεωγραφικό πλάτος της Θεσσαλονίκης και της Αλεξανδρούπολης είναι περίπου 40°, ενώ και αυτό του Ηρακλείου Κρήτης είναι περίπου 35°.
Το γεωγραφικό πλάτος τον περιοχών που είναι με μεγαλύτερο από 35° επιδρά αρνητικά στον σχηματισμό βιταμίνης D από το δέρμα, ιδιαίτερα τη χειμερινή περίοδο.
Με βάση τη συγκεκριμένη παραδοχή η περιοχή της Κρήτης βρίσκεται οριακά στο επίπεδο ασφάλειας, ενώ η περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης όχι.
Το γεωγραφικό πλάτος των τελευταίων (περίπου 40°) δεν επιτρέπει επαρκή υπεριώδη ακτινοβολία τους χειμερινούς μήνες. Επομένως, με βάση την απόλυτη εμπλοκή της βιταμίνης D στην αιτιολογία των αυτοάνοσων νοσημάτων φαίνεται να παρέχεται μία πολύ λογική εξήγηση για το φαινόμενο της έξαρσης των εν λόγω κρουσμάτων στις βόρειες περιοχές της Ελλάδας.
Ταυτόχρονα, η συγκεκριμένη διαπίστωση καθιστά την απόλυτη αναγκαιότητα λήψης ιδιαίτερων μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας έλλειψης βιταμίνης D με την παρότρυνση υιοθέτησης υπαίθριων δραστηριοτήτων, εμπλουτισμού τροφίμων τουλάχιστον στις παραπάνω περιοχές κ.λπ.
Στην περίπτωση νοσημάτων του ανοσοποιητικού, η φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να συνδυάζεται με τη βιταμίνη D.
Η σημασία ενός υγιούς τρόπου ζωής για τον πάσχοντα από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα είναι πολυδιάστατη και στοχεύει αφενός στην αντιμετώπιση της ίδιας της νόσου, και αφετέρου στην ύφεση των συμπτωμάτων της και στην καθυστέρηση της εξέλιξής της.
Η διατροφική προστασία του ανοσοποιητικού συστήματος με τη βιταμίνη D πρέπει να αποτελεί κυρίαρχο μέλημα και φυσικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή.
Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη συνολική διατροφική φροντίδα του ανοσοποιητικού και τη διαιτολογική διαχείριση των αυτοάνοσων νοσημάτων μπορείτε να βρείτε στο βιβλίο «Αυτοάνοσα, Ανοσοποιητικό & Διατροφή» (Δημήτρης Γρηγοράκης, κλινικός διαιτολόγος – διατροφολόγος PhD), που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ – Αθήνα 2016.
Σημείωση: Το παραπάνω κείμενο αποτελεί απόσπασμα του βιβλίου «Βιταμίνη D: Μία θρεπτική ουσία – Χίλιες δράσεις υγείας!» (Dr. Δημήτρη Γρηγοράκης) που κυκλοφορεί από τις Επιστημονικές Εκδόσεις ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ, Αθήνα 2017.
Δημήτρης Γρηγοράκης
