Συνέντευξη με την Αλεξία Κέπελη: Πιστεύω ότι τα social media και η τηλεόραση μας καταβροχθίζουν πραγματικά τον χρόνο μας
Με αφορμή την κυκλοφορία του νέου βιβλίου «Η Κυριαρχία της Σιωπής» η συγγραφέας Αλεξία Κέπελη παραχώρησε συνέντευξη στον δημοσιογράφο Κυριάκο Τσικορδάνο & στο greekaffair
Κυρία Κέπελη θα ήθελα να πιάσουμε λίγο το νήμα της ζωή σας από την
αρχή και να μου πείτε πού γεννηθήκατε και πού ζήσατε τα πρώτα σας
παιδικά χρόνια;
Γεννήθηκα στην Αθήνα όπου μεγάλωσα και ζω ακόμη.
Ποια ήταν η σχέση σας με το σχολείο και τα γράμματα; Η ανάγνωση βιβλίων σας άρεσε από μικρή και ποια ήταν η σχέση σας με τη συγγραφή; πότε ξεκινάει;
Η σχέση μου με το σχολείο ήταν αρκετά καλή. Προσπαθούσα πάντα να έχω
καλούς βαθμούς και μου άρεσε να διαβάζω. Βέβαια είχα μεγαλύτερη κλίση
στα θεωρητικά μαθήματα.
Όσο για τα βιβλία, διάβαζα πράγματι από μικρή. Η σχέση μου με τη συγγραφή
ξεκίνησε σταδιακά, καθώς άλλαζα ήδη υπάρχουσες ιστορίες στο μυαλό μου,
με δική μου πλοκή και χαρακτήρες. Κάποια στιγμή άρχισα να γράφω μια δική
μου ιστορία όσο ήμουν ακόμη στο σχολείο.
Η ιδέα για το βιβλίο η «Κυριαρχία της σιωπής» πώς προέκυψε; Σας το
πρότειναν, το σκεφτήκατε εσείς η ίδια, επηρεαστήκατε από κάποιο
γεγονός;
Η ιδέα προέκυψε από ένα μάθημα στο Πανεπιστήμιο. Έχει περάσει πολύς
καιρός για να θυμάμαι ακριβώς τι είχε συζητηθεί εκείνην την ημέρα, αλλά
θυμάμαι έντονα τη συζήτηση για το πώς φαίνεται να οδηγούμαστε ως
σύγχρονη κοινωνία σε έναν κόσμο απόλυτης έλλειψης ιδιωτικότητας. Οπότε
είχα μια ιδέα να επεκτείνω αυτήν την κατάσταση σε ένα ακραίο σημείο και η
πλοκή, οι χαρακτήρες και όλα τα υπόλοιπα ακολούθησαν.
Ποια ήταν τα κίνητρα που σας οδήγησαν να αποτυπώσετε στο χαρτί
μια ιστορία που θα αναφέρεται στην σημερινή εποχή της ψηφιακής
τεχνολογίας και την καθημερινή επικοινωνία της κοινωνίας μας;
Νομίζω πως ήταν το ότι είχε ενδιαφέρον για εμένα να τραβήξω μια κατάσταση
που έβλεπα στην καθημερινότητά μου, σε κάποιο άκρο. Η κατάσταση στην
οποία αναφέρομαι είναι η μεγάλη προσοχή που φαίνεται να δίνει πολύς
κόσμος στα social media και στην εικόνα του σε αυτά. Επιπρόσθετα, είχα
έντονη στο μυαλό μου την εικόνα πολλών παρεών, που είχε τύχει να δω σε
καφετέριες, οι οποίες σταματούσαν να μιλούν και απλώς ασχολούνταν με το
κινητό. Τα φαινόμενα αυτά μου κάνουν εντύπωση και ένιωσα μια ανάγκη να
τα προσεγγίσω κάπως μέσα από αυτήν την ιστορία.
Ποια κατά τη γνώμη σας είναι οι λέξεις – κλειδιά που ξεκλειδώνουν την
ιστορία του συγγραφικού παιδιού σας;
Μερικές λέξεις κλειδιά θα ήταν μάλλον η τεχνολογία, η απομόνωση, η
επίδειξη, η επιτήρηση, η δημοσιότητα, η καταπίεση και η σιωπή. Και το
θάρρος!
Κ. Κέπελη θεωρείτε ότι ο τίτλος του βιβλίου σας η «Κυριαρχία της
σιωπής» ανταποκρίνεται 100% στην σημερινή πραγματικότητα, αφού
οι άνθρωποι σήμερα, στο μεγαλύτερο σύνολο του πληθυσμού, είναι
εθισμένοι με την ψηφιακή τεχνολογία; Πιστεύτε ότι δεν έχουν πια καμία
ουσιαστική επαφή μεταξύ τους και ότι οι σχέσεις τους είναι εντελώς
επιφανειακές;
Ο τίτλος θεωρώ πως ανταποκρίνεται περισσότερο στην ιστορία που
φαντάστηκα. Σήμερα οι άνθρωποι επικοινωνούν ακόμη μεταξύ τους· μιλούν,
κοιτάζονται, αγκαλιάζονται. Έχουν επαφή, κάτι που έρχεται σε τεράστια
αντίθεση με το πώς ζουν οι κάτοικοι των Τομέων του βιβλίου οι οποίοι
απαγορεύεται να τα κάνουν όλα αυτά. Συνεπώς, όχι, δεν πιστεύω ότι οι
άνθρωποι δεν έχουν ουσιαστικές επαφές ή πως έχουν μόνο επιφανειακές
σχέσεις, όπως συμβαίνει με ορισμένους ανθρώπους του βιβλίου. Ή
τουλάχιστον, δεν θα μπορούσα να το ξέρω αν ίσχυε κάτι τέτοιο. Τα πράγματα
όμως σίγουρα δεν είναι άσπρο/μαύρο. Σχεδόν πάντα είναι πιο περίπλοκα από
αυτό που φαίνονται. Νομίζω πως περισσότερο φοβάμαι ότι ίσως μελλοντικά
θα μπορούσαμε να καταλήξουμε κάπως έτσι ή σε κάποια αντίστοιχη
κατάσταση, αν συνεχίσουμε να ζούμε με τον τρόπο που ζούμε σήμερα. Και
αυτό είναι κάτι ακόμη που με ώθησε στο να γράψω αυτήν την ιστορία.
Στο βιβλίο οι ήρωες σας αναφέρουν ένα σύστημα με την ονομασία
«Άργος» θα θέλατε να μας πείτε τι ακριβώς είναι;
Είναι πολλά πράγματα. Λειτουργεί όπως οι κλασικές μηχανές αναζήτησης τις
οποίες είμαστε συνηθισμένοι να χρησιμοποιούμε για να βρίσκουμε
απαντήσεις στα ερωτήματά μας (αν και τα αποτελέσματα του Άργος δεν είναι
και πολύ αντικειμενικά, αλλά μάλλον κατευθυνόμενα- και πόσο αντικειμενικά
είναι τα αποτελέσματα που βρίσκουμε στο διαδίκτυο γενικά, άραγε;).
Παράλληλα, είναι το μόνο μέσο κοινωνικής δικτύωσης που είναι διαθέσιμο για
τους ανθρώπους και στο οποίο πρέπει να κάνουν συνέχεια δημόσια ποστ,
δείχνοντας πόσο ευημερούν στο σύστημα των Τομέων. Μέσω αυτής της
αναγκαστικής διαφάνειας –η οποία βέβαια δεν ισχύει και ακριβώς για όλους-
λειτουργεί, λοιπόν, και ως μηχανισμός επιτήρησης, ενώ δίνει και κατεύθυνση
στους ανθρώπους σχετικά με το πού θα έπρεπε να δουλέψουν, ποιους
φίλους θα έπρεπε να έχουν κ.ο.κ.
Οι ήρωες του μυθιστορήματος σας η «Κυριαρχία της σιωπής» εκτός
από την ψηφιακή τεχνολογία πώς αλλιώς συνδέονται μεταξύ τους;
Εξαρτάται για ποιους ήρωες θέλουμε να μιλήσουμε. Η Άμπερ με τους φίλους
ή τους γονείς της δεν έχει ιδιαίτερη σύνδεση πέρα από αυτήν που τους
προσφέρει το Άργος. Από την άλλη πλευρά, οι ήρωες που ζουν εκτός του
συστήματος συνδέονται με τους τρόπους με τους οποίους συνδεόμαστε και
εμείς στην καθημερινότητά μας. Οι εμπειρίες τους είναι ένας δυνατός δεσμός.
Είναι, επίσης, παραγκωνισμένοι και αυτό τους ενώνει. Στην πορεία, βέβαια, η
Άμπερ βρίσκει άλλες συνδέσεις με αυτούς τους ανθρώπους.
Θα μπορούσαν οι ήρωες του βιβλίου σας να ζήσουν χωρίς το σύστημα
«Άργος» και χωρίς την ψηφιακή τεχνολογία; Πώς θα ήταν η ζωή τους
χωρίς αυτά;
Και πάλι εξαρτάται από το ποιοι ήρωες μας ενδιαφέρουν. Φερειπείν, η Άμπερ
φαίνεται να μην μπορεί και ακριβώς, αλλά να τείνει προς αυτήν την
κατεύθυνση με λίγο σπρώξιμο. Οι ήρωες που ζουν ήδη αποκομμένοι από το
σύστημα τα καταφέρνουν μια χαρά, στο περίπου, γιατί είναι βέβαια
κατατρεγμένοι. Αυτά σχετικά με το σύστημα Άργος. Δεν ξέρω κατά πόσο θα
μπορούσαν να ζήσουν χωρίς καθόλου ψηφιακή τεχνολογία, όπως δεν είμαι
σίγουρη και για όλους εμάς.
Ποια πιστεύετε ότι θα ήταν τα αποτελέσματα της έλλειψης της
τεχνολογίας στις σχέσεις γονιών και παιδιών;
Αν υποθέσουμε πως εννοούμε πιο πολύ το διαδίκτυο ή την τηλεόραση,
φαντάζομαι πως η έλλειψή τους μπορεί να οδηγούσε σε παραγωγικότερο και
πιο ουσιαστικό χρόνο μεταξύ των γονιών και των παιδιών. Ακόμη και αυτό
από μόνο του, το να υπάρχει «χρόνος», είναι πολύ σημαντικό. Πιστεύω ότι τα
social media, η τηλεόραση κλπ καταβροχθίζουν πραγματικά τον χρόνο μας.
Ή ίσως ο ποιοτικότερος χρόνος να μην ήταν το αποτέλεσμα. Ίσως να
υπήρχαν άλλα προβλήματα τότε. Εξάλλου, η τεχνολογία είναι το εργαλείο. Το
πώς την χρησιμοποιούμε είναι το θέμα. Και, στο κάτω κάτω, η τεχνολογία
υπάρχει και εξελίσσεται και βελτιώνεται, ανεξάρτητα από το τι πιστεύουμε
εμείς. Νομίζω πως θα είναι πιο βοηθητικό αν αρχίσουμε να περνάμε σε μια
λογική του «Πώς μπορούμε να τα ενσωματώσουμε όλα αυτά καλύτερα στην
καθημερινότητά μας;» παρά να μένουμε στο «Τι θα γινόταν αν δεν τα
είχαμε;».
Το βιβλίο σας η «Κυριαρχία της σιωπής» όπως προαναφέραμε μιλάει
για τη σημερινή εποχή όπου η τεχνολογία έχει τον κυρίαρχο ρόλο! Για
εσάς προσωπικά η τεχνολογία και το ψηφιακή περιβάλλον, πόσο
σημαντικό ρόλο παίζει στη ζωή σας και κυρίως στην καθημερινότητά
σας;
Στη ζωή μου γενικά δεν παίζει τόσο σημαντικό ρόλο, εκτός αν θέλω να δω
ταινίες ή να χαζέψω κάτι στο YouTube ή να παίξω κάποιο παιχνίδι. Με τα
social media δεν ασχολούμαι πολύ ενεργά. Περισσότερο νομίζω πως
επηρεάζει τη δουλειά μου και τη συγγραφή. Χρειάζομαι το διαδίκτυο για να
δουλέψω, για να ψάξω αυτά που θέλω κλπ. Και, φυσικά, για να
επικοινωνήσω, αν και προτιμώ το τηλέφωνο και ακόμη περισσότερο την
επαφή από κοντά. Παρατηρώ όλο και πιο πολύ, βέβαια, ότι υπάρχουν
άνθρωποι που προτιμούν να στέλνουν μηνύματα, παρά να συνομιλούν μέσω
τηλεφώνου (άλλη μια παρατήρηση που επηρέασε τη λογική επάνω στην
οποία στήθηκε το σύστημα Άργος).
Ποια είναι η γνώμη σας για την ψηφιακή τεχνολογία; Τελικά μας βοηθάει
ή μας οδηγεί στην απόλυτη «Κυριαρχία της σιωπής»;
Όπως προανέφερα, είναι μονάχα το εργαλείο. Το θέμα είναι πώς το
χρησιμοποιούμε. Η τεχνολογία δεν μπορεί από μόνη της να μας κάνει κάτι.
Και βέβαια πιστεύω ότι μας βοηθάει. Στην επικοινωνία μας, στην αναζήτηση
δεδομένων, στην δημιουργία κ.ο.κ. Δεν ξέρω αν θα μας οδηγήσει στη σιωπή.
Απλώς αναρωτιέμαι αν θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο. Και το φοβάμαι και
λίγο. Και μπορεί ο φόβος μου να είναι εντελώς ανόητος, γιατί μπορεί τα
πράγματα να μην οδηγούνται καθόλου προς μια τέτοια κατάληξη, αλλά προς
κάποια άλλη την οποία δεν είμαι αρκετά διορατική για να εντοπίσω.
Έχετε σκεφτεί ποτέ ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις εάν ξαφνικά
δεν έχουμε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε τις νέες τεχνολογίες,
τις έξυπνες συσκευές; Πώς φαντάζεστε αυτή την καθημερινότητα;
Φαντάζομαι πως θα ήταν δύσκολη. Εξάλλου, η όλη λογική μιας έξυπνης
συσκευής δεν είναι να διευκολύνει τη ζωή μας; Εντούτοις, δεν νομίζω ότι δεν
θα επιβιώναμε κιόλας. Τώρα βέβαια, αν η ερώτηση είχε να κάνει με την
τεχνολογία συνολικά, εκεί περνάμε σε άλλο βαθμό δυσκολίας. Από την άλλη
πλευρά, ίσως μια τέτοια καθημερινότητα να είχε λιγότερη φασαρία.
Γράφοντας το μυθιστόρημα θέλετε να περάσετε και κάποια μηνύματα,
μέσα από αυτήν την ιστορία, προς τους αναγνώστες σας;
Η αλήθεια είναι πως δεν γράφω με τη σκέψη «Θέλω να περάσω χ μήνυμα».
Πιστεύω ότι κάθε αναγνώστης αντλεί από τα βιβλία που διαβάζει τα μηνύματα
που τον αφορούν. Ελπίζω, ωστόσο, το βιβλίο μου να δίνει έναυσμα για να
προβληματιστούν οι αναγνώστες σχετικά με ορισμένα πράγματα. Για
παράδειγμα, σχετικά με το πώς μπορεί να είμαστε συνεχώς τόσο
«συνδεδεμένοι», αλλά στην πραγματικότητα κάπως αποκομμένοι από τους
γύρω μας, σχετικά με την ενασχόληση με την διαδικτυακή μας εικόνα και όχι
με την ζωή μας, την περιορισμένη οπτική που μπορεί να έχουμε αν
επαναπαυόμαστε μόνο σε όσα μας δίνει το διαδίκτυο κ.ά.
Όταν ξεκινάτε να γράψετε ένα βιβλίο πώς λειτουργείτε συνήθως;
κρατάτε σημειώσεις για το εκάστοτε κεφάλαιο, έχετε σχεδιάσει έναν
σκελετό και κυρίως έχετε αποφασίσει εξ αρχής το τέλος;
Συνήθως θα έχω σκεφτεί εξαρχής όλη την ιστορία και θα ξέρω πάνω κάτω
πού θα καταλήξει. Ωστόσο, δεν μου αρέσει να φτιάχνω από πριν σκελετό,
γιατί νιώθω ότι με περιορίζει, καθώς μπορεί τα πράγματα να καταλήξουν
εντελώς διαφορετικά από αυτό που είχα φανταστεί στην αρχή. Ουσιαστικά,
προσθέτω τα ενδιάμεσα γεγονότα όπως προκύπτουν. Καμιά φορά οι
χαρακτήρες μου κάνουν ό,τι θέλουν ή προκύπτει ένας εντελώς καινούργιος
παράγοντας στην ιστορία. Θα κρατήσω σημειώσεις μεν για κάποια σημεία της
πλοκής, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα τις ακολουθήσω απαραίτητα. Αυτό μου
δίνει ελευθερία, καθώς οδηγώ τα πράγματα εκεί που θέλω περίπου να πάνε.
Το μόνο που μένει είναι να δικαιολογήσω την πορεία. Αυτό βέβαια ενέχει και
ένα ρίσκο, γιατί μπορεί κάποια πράγματα να μην λειτουργήσουν τελικά.
Ένα μυθιστόρημα όπως η «Κυριαρχία της σιωπής» τι είδους δυσκολίες
και ιδιαιτερότητες μπορεί να είχε που δεν τις συναντάμε σε άλλου
είδους μυθιστορήματα και δεν ήταν αναμενόμενες για εσάς;
Μια δυσκολία, που νομίζω πως είναι εγγενής στα δυστοπικά βιβλία και στα
βιβλία φαντασίας γενικά, είναι η κατασκευή μιας κατάστασης που δεν υπάρχει
καν. Δηλαδή, πρέπει με κάποιον τρόπο να φανταστείς, αν πάρουμε ως
παράδειγμα την «Κυριαρχία της Σιωπής», πώς θα λειτουργούσε ένας κόσμος
όπου κανείς δεν επιτρέπεται να μιλάει και οι άνθρωποι μπορούν να
επικοινωνούν μόνο με μηνύματα. Πώς φέρονται αυτοί οι άνθρωποι; Πώς είναι
η καθημερινότητά τους; Πώς διαμορφώνονται οι χαρακτήρες τους; Πρέπει να
σκεφτείς και να δικαιολογήσεις τις λεπτομέρειες, χωρίς να έχεις κάποιον
οδηγό για να το κάνεις αυτό. Δεν μπορείς να το δεις κάπου να συμβαίνει. Δεν
θα έλεγα, όμως, ότι συνάντησα κάποια δυσκολία που δεν την περίμενα ή που
με ξάφνιασε πολύ.
Δώσατε στοιχεία του χαρακτήρα σας σε κάποιον ή κάποιους από τους
ήρωες του βιβλίου σας; Με ποιον ταυτίζετε ίσως η Αλεξία;
Στο μυαλό μου φτιάχνω κουτάκια. Σε ένα είμαι εγώ. Σε ένα άλλο είναι η
Άμπερ, σε άλλο ο Μαξ, σε άλλο η Βίβιαν, σε άλλο η Ρόουζ κ.ο.κ. Μια άποψη
είναι πως ως συγγραφέας μάλλον είναι σημαντικό να μπορείς να
δημιουργήσεις χαρακτήρες χωρίς να αφήνεις τα κουτάκια να επηρεάζουν το
ένα το άλλο. Αυτό προσπάθησα να κάνω και εγώ. Σίγουρα θα υπάρχουν
στοιχεία του χαρακτήρα μου, εκφράσεις που χρησιμοποιώ ή τρόποι
λειτουργίας και σκέψης που με χαρακτηρίζουν, στα πρόσωπα. Θα ήταν πολύ
δύσκολο να μην συμβεί αυτό. Αλλά δεν νομίζω ότι ταυτίζομαι με κάποιον
χαρακτήρα, συνειδητά τουλάχιστον. Όλοι διαφέρουν πολύ από εμένα.
Καταλαβαίνω, όμως, την περιέργεια της Άμπερ, αντιλαμβάνομαι τον εγωισμό
του Μαξ, δικαιολογώ την επιθετικότητα της Βίβιαν και τη σιωπή του Ερντέμ
και αφουγκράζομαι την απελπισία της Ρόουζ· την απελπισία για έναν κόσμο
που δεν φροντίζει για κανέναν από όσους μένουν πίσω (πίσω, με βάση τα
δικά του κριτήρια).
Υπάρχει κάποιος ή κάποια συγγραφέας που θεωρείτε μέντορά σας ή
αποτελεί πρότυπο για εσάς;
Θαυμάζω πολλούς συγγραφείς, αλλά δεν μπορώ να πω ότι έχω κάποιον/α ως
μέντορα ή πρότυπο. Πιο πολύ επειδή εστιάζω περισσότερο στις ιστορίες που
γράφουν. Αυτό μπορεί και να αλλάξει μελλοντικά. Ίσως αν αλλάξει και ο
τρόπος με τον οποίο διαβάζω.
κ. Κέπελη αν έπιανε φωτιά η βιβλιοθήκη του σπιτιού σας, ποιο
αγαπημένο βιβλίο σας θα επιλέγατε εκείνη τη στιγμή να σώσετε;
Θα έλεγα πως ζούμε, ευτυχώς, σε εποχές που δεν θα χρειαζόταν να σώσω
τίποτα, γιατί σίγουρα θα έβρισκα κάποιο αντίγραφο κάπου και έτσι θα γλίτωνα
τον πονοκέφαλο του να διαλέξω. Θα πω τυχαία αυτό που διαβάζω τώρα, το
«Μεφίστο», του Κλάους Μαν. (Και θα γύριζα για να πάρω και το
«Φράνκενσταϊν», της Μαίρη Σέλλεϋ. Και εκεί στην πόρτα, με τους καπνούς
παντού, θα επέστρεφα για να αρπάξω και τον «Μικρό Πέρση», της Μαίρη
Ρενώ, θα έβαζα παραμάσχαλα το De Profundis, στο άλλο χέρι το «Άλλο
Πρόσωπο της Γκρέις»- έχω άλλα χέρια; Δεν έχω. Ας επιστρέψω άλλες δυο-
τρεις φορές. Ιδού το πρόβλημα).
Έχετε σκεφτεί ποιο θα είναι το επόμενό σας βιβλίο και ποια η ιστορία
του;
Προς το παρόν, γράφω το sequel για την Κυριαρχία της Σιωπής. Κατά τα
άλλα, πειραματίζομαι…
Σας ευχαριστώ πολύ κ. Κέπελη για το χρόνο που διαθέσατε για να
απαντήσετε στις ερωτήσεις μου και να κάνουμε αυτή την συνέντευξη.
Εγώ σας ευχαριστώ για τις ενδιαφέρουσες ερωτήσεις σας. -Αλεξία Κ.